Sitting and Standing

බදුල්ල දිස්ත්‍රික්කයේ නායයාමේ පර්යේෂණ සහ අවදානම් කළමනාකරණය

1. නායයාම් කලාප සිතියම්ගත කිරීම.
2. නාය යාමේ උවදුර හඳුනා ගැනීම සහ නායයාමේ අවදානම විශ්ලේෂණය කිරීම.
3. නායයාම් පිළිබද ගවේෂණ සඳහා ඉල්ලුම් කිරීම
4. කඳු සහිත ප්‍රදේශවල ඉදිකිරීම් සහ ඉඩම් පරිහරණ සැලසුම් සඳහා මාර්ගෝපදේශ
5. නායයෑමට ලක් වූ කඳු බෑවුම් ස්ථායිකරණය
6. නායයෑම් පිළිබඳව දැනුවත් කිරීමේ සහ පුහුණු කිරීමේ වැඩසටහන්
7. පූර්ව අනතුරු ඇඟවීම
8. නායයාම් දත්ත පදනම

• නායයෑමට ලක් වූ කඳු බෑවුම් ස්ථායිකරණය

ජාතික ගොඩනැගිලි පර්යේෂණ සංවිධානය විසින් නායයෑමට ලක්වන කඳු බෑවුම් ව්‍යුහාත්මකව ස්ථායි කිරීමේ ප්‍රධාන ව්‍යාපෘති හතරක් පේරාදෙනිය, පදියපැලැල්ල, මහවැව සහ ගැරඬිඇල්ල යන ප්‍රදේශ තුල ක්‍රියාත්මක කර ඇත. මීට අමතරව, යෝග්‍ය ඉඩම් පරිහරණ පිළිවෙත් හඳුන්වා දීමෙන් නායයාමේ බලපෑම අවම කිරීමේ ව්‍යුහාත්මක නොවන ව්‍යාපෘති දෙකක් ද, බදුල්ල හා මාතලේ යන දිස්ත්‍රික්කවල ක්‍රියාත්මක කර ඇත.

බදුල්ල දිස්ත්‍රික්කයේ නායයාමේ බලපෑම අවම.

මානව ක්‍රියාකාරකම් අධික වීම සහ කඳුකර ප්‍රදේශවල සැලසුමකින් තොර සංවර්ධන කටයුතු නිසා බදුල්ල දිස්ත්‍රික්කයේ නායයාම වැඩි වශයෙන් සිදුවන බව ජාතික ගොඩනැගිලි පර්යේෂණ සංවිධානයේ නායයෑම් අධ්‍යයනයන්ට අනුව පෙනී ගොස් තිබේ. එබැවින් බදුල්ල දිස්ත්‍රික්කය සඳහා යෝග්‍ය ඉඩම් පරිහරණ ක්‍රියාදාම හඳුන්වා දීමෙන්  නායයාමේ බලපෑම අවම කිරීමේ  ව්‍යුහාත්මක නොවන ව්‍යාපෘතියක් ක්‍රියාත්මක කර ඇත. මෙම ව්‍යාපෘතිය ශ්‍රී ලංකාවේ ඉඩම් පරිහරණ ප්‍රතිපත්ති සැලසුම් දෙපාර්තමේන්තුව (LUPPD) සමග ඒකාබද්ධව ක්‍රියාත්මක  කෙරේ. දිස්ත්‍රික්කයෙහි යාවත්කාලීන කරන ලද ඉඩම් පරිහරණ සිතියම් ඉහත සඳහන් දෙපාර්තමේන්තුව විසින් සපයන අතර නායයාමේ අවදානම ජාතික ගොඩනැගිලි පර්යේෂණ සංවිධානය විසින් අධ්‍යයනය කර විශ්ලේෂණය කරනු ඇත. මෙම ව්‍යාපෘතිය යටතේ ඌවපරණගම, හපුතලේ, සහ බණ්ඩාරවෙල ප්‍රාදේශීය ලේකම් කොට්ඨාශ තුල නායයෑම් ප්‍රවනතා අධ්‍යයනය සිදු කර ඇත. මෙම ව්‍යායාමයේ මූලික ප්‍රතිඵලය වශයෙන් ගොඩනැගිලි සහ වෙනත් ඉදිකිරීම් සඳහා යෝග්‍ය ඉඩම් පරිහරණ සහ තාක්ෂණික ක්‍රමවේදයන් සහ එම ක්‍රමවේද ක්‍රියාවට නැංවීමේ මාර්ගෝපදේශ සම්පාදනය කෙරේ. සම්පාදිත ක්‍රමවේදයන් ක්‍රියාවට නැංවීම ඉඩම් පරිහරණ ප්‍රතිපත්ති සැලසුම් දෙපාර්තමේන්තුව විසින් සිදු කිරීමට නියමිතය. මෙම ව්‍යාපෘතියෙහි සම්පූර්ණ පිරිවැය රුපියල් මිලියන 03 කි.

ඒකාබද්ධ නායයෑම් අවම කිරීමේ ව්‍යාපෘතිය

මීට අමතරව, බදුල්ල, නුවරඑළිය, මහනුවර සහ මාතලේ යන දිස්ත්‍රික්කයන් හි ජනතාවට, පොදු සහ පෞද්ගලික දේපල, යටිතල පහසුකම්, සහ වගා බිම් කෙරෙහි තර්ජනයක්ව පවතින නියයෑම් 47ක් ස්ථායිකරණය කිරීමේ අවශ්‍යතාව නායයාම් අධ්‍යයන සහ සේවා අංශය විසින් හඳුනාගන ඇති අතර ප්‍රමුඛතාවය මත  තෝරාගත් නායයෑම් ස්ථායිකරණය සඳහා අවශ්‍ය මුල්‍ය පහසුකම් ලබාගැනීම සම්බන්ධව ආපදා කළමනාකරණ අමාත්‍යාංශය හා ජාතික සැලසුම් දෙපාර්තමේන්තුව සමග සාකච්ඡා පැවැත්වේ.

දැනුවත් කිරීමේ සහ පුහුණු කිරීමේ වැඩසටහන්

නායයාම් සහ නායයාමේ තර්ජනය සමග ජීවත් වීමේදී විමසිලිමත් විය යුතු කරුණු පිළිබඳ කඳු බෑවුම්වල ජීවත් වන ජනතාව දැනුවත් කිරීමේ වැඩසටහන් ජාතික ගොඩනැගිලි පර්යේෂණ සංවිධාන යේ නායයෑම් අධ්‍යයන හා සේවා අංශය මෙහෙයවයි. වැඩසටහන්වල අරමුණුගත කණ්ඩායම් වන්නේ පාසල් ළමුන්, තීරණ ගන්නන්, සැලසුම්කරුවන්, පරිපාලකයන්, ග්‍රාම නිලධාරීන්, සමෘද්ධි නිලධාරීන් සහ ගැමි ජනතාව ය. දැනුවත් කිරීම සඳහා පොත්, පෝස්ටර්, වීඩියෝ පට සහ අත්පොත් ජාතික ගොඩනැගිලි පර්යේෂණ සංවිධානය විසින් සකස් කර ඇත.

නායයාම ආශ්‍රිත දැනුවත් කිරීමේ / පුහුණු කිරීමේ වැඩසටහන් සඳහා ඉල්ලීම්.

ඉදිරි පුහුණු වැඩසටහන්

කාර්‍ය්‍ය මණ්ඩල පුහුණුව

ශ්‍රී ලංකාවේ නායයාම්.

නායයාම් ගැන පූර්ව අනතුරු ඇගවීම්.

නායයාමේ තර්ජනය අඩු කිරීමේ පියවර.

මහවැසි පවතින විට කුමක් කළ යුතු ද?

නායයාම් ගැන කල් ඇතිව අනතුරු ඇඟවීමක් ලැබුණ විට මා කුමක් කළ යුතු ද?

නායයාමක් පවතින විට කුමක් කළ යුතු ද?

නායයාම් පූර්ව අනතුරු ඇඟවීම

සංවර්ධන කටයුතු සිදු කිරීමේ දී නායයාමට ඉඩ ඇති ප්‍රදේශ මගහැරවීමට කල් ඇතිව ලැබෙන අනතුරු ඇඟවීමේ මෙවලමක් ලෙස නායයාම් ආපදා කලාප සිතියම භාවිතා කළ හැකි වුවත්, ඉහළ මට්ටමක නායයාමේ විභව්‍යතාවයක් පවතින බොහෝ ප්‍රදේශවල ජනයා දැනටමත් පදිංචි වී සිටින බැවින් මෙම ප්‍රජාවගේ ජීවිත ආරක්ෂා කිරීමට වර්ෂාපතන දත්ත සහ නායයාමේ විභව්‍යතාවයේ තීව්‍රතාව පදනම් කොට ගෙන නායයාම් අධ්‍යයන සහ සේවා අංශය නායයාම ගැන පූර්ව අනතුරු ඇඟවීම් සිදු කරයි.

ආදර්ශ පූර්ව අනතුරු ඇගවීමේ නිවේදනයක් නිරීක්ෂණය කිරීමට

මහවැසි පවතින විට කුමක් කළ යුතු ද?

නායයාම් ගැන කල් ඇතිව අනතුරු ඇඟවීමක් ලැබුණ විට කුමක් කළ යුතු ද?

නායයාමක් පවතින විට කුමක් කළ යුතු ද?

වැඩි දුර තොරතුරු සදහා - www.nbro.gov.lk

වෙල්ලස්ස සටනේ විරුවන් නැවත වරක් වීරයන් වූ වගයි. ඌවේ වීරයන් සදා අමරණීයයි.

1818 උඩරට කැරැල්ල මෙහෙයවූ කැප්පෙටිපොළ අධිකාරම් ඇතුළු උඩරට නායකයින් 19 දෙනෙකු රාජද්‍රෝහීන් ලෙස සලකා එවකට ආණ්ඩුකාර රොබට් බ‍්‍රවුන්රික් නිකුත් කළ ගැසට් පත‍්‍රයකින් ජනාධිපති මෛත්‍රීපාල සිරිසේන මැතිතුමා විසින් අවලංගු කරන ලදී.

1818 ජනවාරි 10 වෙනිදා අංක 851 දරන ලංකා ගැසට් පත‍්‍රයේ පළ කරමින් රාජද්‍රෝහීන් ලෙස නම් කළ දේශපේ‍්‍රමී විරුවන් අතර කැප්පෙටිපොළ දිසාවේ, කිවුලෙගෙදර මොහොට්ටාල, ගොඩගෙදර රටේ අධිකාරම්, කැටකාල මොහොට්ටාල, මහාබෙත්මරාළ, කුඩාබෙත්මරාළ, පොල්ගොල්ල මොහොට්ටාල, වත්තෙකැලේ මොහොට්ටාල, පොල්ගහගෙදර රෙහෙනරාළ, පොසේරෙවත්තේ විධානේ, යාලගොම්මේ මොහොට්ටාල යන විරුවන් ඇතුළත්. උඩමාදුරේ මොහොට්ටාල, කොහුකුඹුරේ රටේරාළ, කොහුකුඹුරේ වලව්වේ මොහොට්ටාල, බූටෑවේ රටේරාළ, මහබදුල්ලේ ගම්මානේ රටේරාළ, බුලූපිටිය මොහොට්ටාල, පල්ලේමල්හෙයායේ ගමඇතිරාළ යන විරුවන් ද ඉංග‍්‍රීසි ආණ්ඩුව විසින් රාජද්‍රෝහීන් ලෙස ප‍්‍රකාශ කළා.

ඌවේ සැඟවුණු ඉතිහාසය

අතීතයේදී ශ්‍රී ලංකාව පළාත් නවයකට බෙදී ඇති අතර ඉන් ඌව පළාතට හිමි වනුයේ අද්විතීය ස්‌ථානයකි. සොබා දහමේ මනහර දායාදයන්ගෙන්ද ප්‍රෙෘඪ ඓතිහාසික තොරතුරු සමුදායකටද උරුමකම් කියන ඌව පළාත පිළිබඳවත්, මෙහි පදිංචි ජනතාවගේ සැඟව ගිය අතීත තතු බිඳක්‌ වත්මන් සමාජයට හෙළිදරව් කිරීම සඳහාත්, ඌවේ තතු සොයා යන ගමනක්‌ වීමත්, මෙම ලිපියේ පරමාර්ථය සේ හුවා දක්‌වමි.

සුවිසල් කඳුවැටි අතරින් හමා එන සිහිල් මන්ද මාරුත, කඳුවැටි සිප ගැනෙද්දී “හූ” යන හඬ ජනිතවීම නිසා “හූව” නොහොත් “ඌව” යන නම මෙම ප්‍රදේශයට ව්‍යවහාර වී ඇතැයි ජනවහරේ දැක්‌වේ. එය කවදා කෙලෙස භාවිතයට ගැනුනක්‌ ද යන්න සඳහනක්‌ නොමැත.

දැනට දශක පහමාරකට පෙර එනම් වසර 55 කටත් පෙර ඌව පළාත (i) උඩුකිඳ (ii) යටිකිඳ (iii) බුත්තල (iv) වැල්ලවාය (v) වෙල්ලස්‌ස (vi) වියළුව (vii) බිංතැන්න වශයෙන් ප්‍රාදේශීය ආදායම් පාලක කොට්‌ඨාස හතකට බෙදා තිබිණි.

“කිඳ” යනුවෙන් හැඳින්වෙන්නේ බිම් කොටසකටය. වඩාත්ම උස්‌ ස්‌ථානයක පිහිටි කොටස “උඩුකිඳ” ලෙසින් ද පහත් ස්‌ථානයක පිහිටි කොටස “යටිකිඳ” ලෙසින් ද අදටත් ව්‍යවහාර කැරේ.

පට්‌ටිපොල, ඔහිය, හපුතලේ, වැලිමඩ, ගුරුතලාව, අඹේවෙල, ඇටැම්පිටිය වැනි කඳුකරව පිහිටි නගර “උඩුකිඳ” කොට්‌ඨාසයටත්, බදුල්ල, පස්‌සර, ලුනුගල, දෙමෝදර, ඇල්ල, හාලිඇල, නාරංගල, ස්‌ප්‍රිංවැලි වැනි ප්‍රදේශයේ පහත් භූමි භාගයන්හි පිහිටි නගර “යටිකිඳ” කොටසත් අයත් වේ.

ලෝකාන්තය(- “ඔහිය” නගරය අසල පිහිටි ලෝකාන්තය නමැති ස්‌ථානය දෙස්‌ විදෙස්‌ සංචාරකයන්ගේ විශේෂ අවධානයට ලක්‌වූ ස්‌ථානයකි. ක්‍රිස්‌තු භක්‌තිකයන් සෑම වසරක්‌ පාසාම “ආගමික භක්‌තියෙන් සන්තානම් මෑණියන්ගේ දේව මෙහෙය හා පෙරහැර පවත්වනු ලබන වැලිමඩ නගරයත්, ටෙනිස්‌ ක්‍රීඩකයන්ට පාරාදීසයක්‌ බඳු වූ බණ්‌ඩාරවෙල නගරයත් සතුරු උපක්‍රම වලින් මේ රට ආරක්‍ෂා කිරීම සඳහා අභ්‍යාස යුද කඳවුරු සහ මිනින්දෝරු දෙපාර්තමේන්තුවේ විශාලතම අභ්‍යාස ආයතනයත්, පිහිටි “දියතලාව” නගරයත්, පහතරට (හම්බන්තොට) දිස්‌ත්‍රික්‌කය දැකගත හැකි හපුතලේ නගරයත්, ඓතිහාසික රාම සීතා කතා පුවතේ සීතා කුමරිය දිවුරුම්ගත් තැන “දිව්රුම්වෙල” විහාරස්‌ථානය පිහිටි දිව්රුම්වෙල ගමත් උඩුකිඳ කොටසට අයත් ශ්‍රී ලාංකිකයන්ගේ සදා මතකයේ ලැඟුම්ගෙන ඇති නගර, ගම්, හැටියට හැඳින්විය හැකිය. මෙම ප්‍රදේශවල ඇති වගාවන් අතර තේ සහ උඩරට එළවළුවලට ප්‍රමුඛස්‌ථානයක්‌ හිමි වේ.

අඩි 310 ක පමණ උසකින් යුත් මනස්‌කාන්ත “දුන්හිඳ” දිය ඇල්ලත් “මුතියංගන චෛත්‍ය රාජයාත් බදුල්ලේ පිහිටි අතර කොළඹ – බදුල්ල දුම්රිය මාර්ගයේ දුම්රිය ස්‌ථානයක්‌ යටින් සකස්‌ වූ දුම්රිය මාර්ගයක්‌ පිහිටි දෙමෝදර නගරයත් සුප්‍රසිද්ධ “දෝවේ” රජමහා විහාරස්‌ථානයත්, යතුරුපැදි ධාවන තරග පිටියත්, “සෙන්ට්‌ ඡේමිස්‌ නැග්මත්” පිහිටි “හාලිඇල” නගරයත්, නමුණුකුල පිහිටි ස්‌ප්‍රිංවැලි නගරයත්, යටිකිඳ කොටසට අයත් වැදගත් ස්‌ථාන හැටියට හැඳින්විය හැකිය. බදුල්ල, පළාතේ ප්‍රධාන අගනගරය හැටියට හැඳින්වේ.

බුත්තල( දකුණු පළාතත්, උතුරු මැද පළාතත් සම්බන්ධ කෙරෙමින් දුටුගැමුණු යුගයේ දකුණේ සිට උතුරු මැද පළාතට වැටී තිබූ මහා මාර්ගයේ ගමන්ගත් මගීන්ට දාන ශාලාවක්‌ (බත් ශාලාවක්‌), බත් හලක්‌ ඉදිකර තිබූ ස්‌ථානය, බත්හල පසුකාලිනව බුත්තල වී ඇතැයි ජනවහරේ පවතී.

බිබිල – බුත්තල, මොනරාගල යන නගර ආශ්‍රිත ප්‍රදේශ දෙහි, දොඩම් වගාවට අතීතයේ සිටම ප්‍රසිද්ධියක්‌ ගනු ලබයි. එමෙන්ම මොනරාගල දිස්‌ත්‍රික්‌කය පුරාවටම බුරුත, තේක්‌ක, කළුවර, සුදු හඳුන් වැනි ඉතා වටිනා දැවවලට ප්‍රසිද්ධියක්‌ උසුලනු ලබන්නේ ද එම ප්‍රදේශයට ආවේණික භූ විෂමතාවන්ට අනුකූලවමය. ඔක්‌කම්පිටිය ගොවිජනපදය, යුදගනාව වැව, කතරගම පුදබිම, ප්‍රෙෘඪ ඓතිහාසික උරුමයක්‌ වන මාළිගාවිල, බුදුරුවගල වැනි බෞද්ධ සිද්ධස්‌ථානයන්ගෙන් ද මොනරාගල දිස්‌ත්‍රික්‌කයට දීප්තියක්‌ වැටී ඇත.

ඌව පළාත මුලදී බෙදා වෙන්කර තිබූ කොට්‌ඨාස හතෙන්ම සමුද්‍රයට ආසන්නව පිහිටි හෙයිනුත් මෙම කොටසේ කඳුහෙල් දුලබ හෙයිනුත් මුහුදු සුළං (වැල්ලේවායුව) නියමලෙස ස්‌පර්ශ කරන විශාල ග්‍රාමයක්‌ කාලයක්‌ ගතවත්ම වැල්ලවාය යනුවෙන් භාවිතයට පත්වී ඇතැයි ජනවහරේ පවතී. පුරාවිද්‍යා සමීක්‍ෂණ කටයුතු පිළිබඳ හසල දැනුම් සම්භාරයක්‌ ඇති බළන්ගොඩ කූරගල ශ්‍රී පාද දිවාගුහා රාජමහා විහාරාධිපති ප්‍රවීණ ලේඛක රාජකීය පණ්‌ඩිත ශාස්‌ත්‍රපති වටද්දර ඥානිස්‌සර නාහිමිපාණන් වහන්සේගේ මතයට අනුව “වැල්ලවාය” නගරය රාවණා යුගය දක්‌වා දුරාතීතයකට සබඳකම් පවත්වනු ලබන නගරයකි.

පෙර රජදවස රහතන් වහන්සේ දහස්‌ ගණනින් වැඩවිසූ ඓතිහාසික කූරගල ශ්‍රීපාද දිවාගුහා විහාරස්‌ථානය දක්‌වා වසර දස දහසකට එපිට කාල පරාසයකදී මුහුද තිබූ බවට වටද්දර ඥානිස්‌සර නාහිමියෝ පෙන්වා දෙන්නේ කූරගල අවට “වැලිපතයාය” ප්‍රදේශයේ අදටත් මුහුදු බෙල්ලන්, මුහුදු වෙරළාසන්න වැවෙන පන් වර්ග, මූදුවැලි පවතින බවට නිදසුන් ගෙනහැර පාමිනි. එකල විශාල වැලි වරායක්‌ව තිබූ පෙදෙස වැලි+වරාය – වැල්ලවාය වී පසුකලෙක භාවිතයට යෙදී ඇති බව ද වටද්දර ඥානිස්‌සර නාහිමියෝ පෙන්වා දෙති.

අතීතයේදී ගොවියන්ට තම මඩ ඉඩම් වලින් සරුසාර අස්‌වැන්නක්‌ ලබාගැනීමට හැකිවූත්, දැනට මුව, ගෝන, අලි ඇතුන්ටත්, සේරුන් නමැති පක්‍ෂීන්ටත්, ජලය සපයනු ලබන තණමල්විල වැව ගැන ද සඳහන් කළ යුතුව ඇත. බළන්ගොඩ මැතිවරණ කොට්‌ඨාසයේ “වේලිඔය” හරස්‌කර මහනෙටුල, කුඩානෙටුල, කංඩියපිට, බෝගස්‌වැව, අළුත්වැව, අරඹේකෙම, රතඹලාගම, කහකුරුල්ලන්පැලැස්‌ස, හම්බේගමුව වැව දක්‌වා කිලෝ මීටර් 25 ක ඇළක්‌ මගින් ජලය සැපයෙමින් කුඩාවැව් 20 කට වැඩි ප්‍රමාණයකින් ගොඩ, මඩ අක්‌කර 5000 කට අධික ප්‍රමාණයකට ජලය සැපයෙන වාරි කර්මාන්තයක්‌ද පසුගිය වර්ෂයේදී ජනතා අයිතියට පැවරිණි.

කොස්‌ලන්ද සානුවේ පිහිටි දියළුම දිය ඇල්ල ද ඌව පළාතටම ආවේණික වූ තවත් සොබා සිරියෙන් ඔපවත්වූ දිය ඇල්ලකි. ඇල්ල වැල්ලවාය මාර්ගයේ පිහිටි බඹරකන්ද දිය ඇල්ල ද සුවිශේෂී දියඇල්ලක්‌ වනුයේ එය ශ්‍රී ලංකාවේ දිය ඇළි අතර වැඩිම උසකින් හෙබි දිය ඇල්ලක්‌ නිසාය. සාරවත් කුඹුරු නොහොත් වෙල් කැබලි ලක්‍ෂයකින් පමණ සැදුම්ලත් වෙල්යායක්‌ නිසා වෙල්ලස්‌ස යනුවෙන් හැඳින්වෙන ප්‍රදේශය ද ඌව පළාතටම අයත් ප්‍රදේශයකි.

බිංතැන්න – බිංතැන්න අනිකුත් ප්‍රදේශවලට වඩා විශාලත්වයෙන් කුඩා වූ පෙදෙසකි. යක්‍ෂයන් පලවා හැරීම සඳහා හා ගෞතම බුදුරජාණන් වහන්සේ ලක්‌දිවට ප්‍රථම වරට වැඩියා වූ අවස්‌ථාවේ බිංතැන්නේ සිටි යක්‍ෂයන් පලවාහැරිය බවට බෞද්ධ සාහිත්‍යයෙහි (ලක්‌දිව) දැක්‌වේ. සමන් දෙවියන්ගේ ඉල්ලීමකට අනුව ගෞතම බුදුරජාණන් වහන්සේ කේෂධාතු මිටක්‌ පිරිනමා ඇති බවත් එම කේෂධාතු නිධන් කැර මහියංගන චෛත්‍යය ගොඩනඟා ඇති බවත් සඳහන් වේ. ඌව පළාතේ පිහිටි මහියංගන චෛත්‍යයෙහි වැඩ නිම කරගැනීමට විය පැහැදම් නොලැබී අතරමඟ එහි වැඩ නතර වී තිබූ අවස්‌ථාවක මහවැලි නදියට ගලා බසිනා ඇළක රිදී කොටයක්‌ පාවී ඇවිත් එම රිදී කොටය විකුණා ලත් මුදලින් මහියංගණ චෛත්‍යයේ වැඩ නිමවා ඇති අතර අදටත් “රිදීකොටලිය” නම් ඇළක්‌ තිබෙන බව කියෑවේ. සියඹලාවින්න, දඹාන, බෙලිගල්ල, බුළුගහදෙන, කුකුළාපොල, පදුකුඹුර, මේවත්ත, වේරපොකුණ නමැති කුඩා ගම්වල වැදි පවුල් ගණනාවක්‌ම අදටත් දැකගත හැකිය. පාරම්පරිකව එදා ඔවුන් දඩයමින් (මරාගන්නා) ලද මුව, ගෝන, වල් ඌරන්ගේ මස්‌ වේලා නගරයට ගෙනැවිත් ලබාගන්නා මුදල ඔවුන්ගේ ජීවනෝපායේ ආර්ථිකය සැකසෙන සංධිස්‌ථානය වුවත්, අද වන විට එම වැදි පවුල්වල ජනතාව ගොවිතැන සිය ජීවනෝපාය සඳහා යොදාගෙන තිබීම සතුටට කරුණකි. වඩු වැඩ, මේසන් වැඩ, වෙළෙ¹ම වැනි ස්‌වයං රැකියා සඳහා ද වැදි ජනතාවගේ නැඹුරුවක්‌ ඇති වී තිබේ.

වියලුව – වියලුව යන නම ද ඌව පළාතේ ප්‍රසිද්ධියක්‌ ගනු ලබන තවත් ප්‍රදේශයකි. “වේලු” යනු “උණගස්‌” වලට ව්‍යවහාර කරන නමකි. “වේලු” නොහොත් වියලු නොහොත් උණ ගස්‌ රාශියකින් සමන්විත ප්‍රදේශය වන අර්ථය ඇති සැටියෙන් දනවනු සඳහා වියලුව යෑයි එම පෙදෙසට ව්‍යවහාර වී තිබේ.

දුටුගැමුණු මහරජතුමා අමුණක්‌ බඳවද්දී ඔහුගේ පුත් සාලිය කුමරා රොඩී කෙල්ලක්‌ සමග ප්‍රේමයෙන් වෙලී සිටිනා බව සැලවීමත් සමගම සාලිය කුමරා සමග සිටි සේනාව සාලිය කුමරාට ඔටුන්න අහිමි වීමේ කනගාටුව ප්‍රකාශ කිරීම සඳහා එම සේනාව සතු දිවා ආහාරය (පිසින ලද බත් මුල්) මැඩිල්ලකට විසිකරනු ලැබූහ. එදා සිට එම ප්‍රදේශයට බත්මැඩිල්ල යන නාමය ව්‍යවහාර වී තිබේ.

ඌව පළාතේ විස්‌තරත් එහි පැරැණි කොට්‌ඨාස ක්‍රමයත් මෙසේ සනිටුහන් වෙද්දී පුරාණ කාලයේ දකුණේ මාගම් පත්තුවේ කතරගම සිට අනුරාධපුරයට පැමිණෙන ගම් පියසි දිගේ පැමිණිය හැකි ඉසුරුමත් මහා මාර්ගයේදී හමුවෙන සමහර නගරයන්ට සහ ග්‍රාමයන්ට අදටත් ව්‍යවහාර කරනු ලබන නාමයන් සෑදී ඇත්තේ මෙසේය.

කදිරදේවගම, කදිර+ගම, කදිරාගම යනුවෙන් ද ඉන්පසු කාලීන කන්ද+ස්‌වාමි+ග්‍රාමම් කදි+දේව+ගම, ශුෂ්ක දේශ ගුණයකින් හෙබි ගම කතරේ+ ගම = කතරගම යනුවෙන් මුඛ පරම්පරාගතව ව්‍යවහාරයට එක්‌වී ඇතැයි ද සඳහන් වේ. කන්ද ස්‌වාමි පැමිණ නැවතුම්ගත් ශුෂ්ක වූ ගම යනුවෙන් පවතින මතයක්‌ද වේ.

දිගාමඩුල්ල – දුටුගැමුණු+ එළාර යුද්ධයේදී ස්‌වකීය හමුදාවට ආහාර සැපයීම පිණිස එතුමන්ගේ සොයුරු (සද්ධාතිස්‌ස කුමරා) ගොවිතැන් කටයුතු කිරීම සඳහා (කුඹුරු – අස්‌වැද්දවීමට) යවන ලදී. එහිදී කුඹුරු අස්‌වැද්දවීමට තිබූ “දිගාමඩුල්ල” සීමාව වූ පෙදෙස මඩොල්ලේ සීමාව නොහොත් මඩොල්සිම විය.

ඌවේ කැරැල්ල කාලයේදී දෙහිවින්න, පරණවෙල නම් දෙකින් යුත් ග්‍රාම දුරස්‌ථව පිහිටියත් බලකොටු දෙකක්‌ පිහිටි බව කියෑවේ. එහි පළමුවැන්නේ එනම් “දෙහිවින්නේ” බලකොටුවේ “පදනිතිය” යෑවූ වේරගම නමැත්තෙකුගේ ඥතියෙක්‌ වන වේරගම බණ්‌ඩාර පුදුමාකාර දිවිපෙවෙතක්‌ ගත කළ අයෙකි. සතුරන් විසින් මරා දමනු ලබතැයි යන බිය නිසා කොරෙකුගේ වෙස්‌ ගෙන සිටි මොහු යමෙකු හමු වූ විට කතානොකර අතින්, පයින් ගොලුවකු පරිද්දෙන් කතා කිරීමට සමතකු වුවද ඔහු ගැන දන්නා අයට මෙය විහිලුවක්‌ ලෙස පෙනී තිබේ.

පර දේශික හමුදාවන්ගේ සෙබළු විනෝදයට පත්කෙරෙමින්ද, සෙබළුන්ගෙන් ලැබෙන ආහාර වේලකින් යෑපෙමින්ද, වේරගම බණ්‌ඩාර දිවිගෙවද්දී මොහු ගැන තොරතුරු සෙබළ ප්‍රධානියාට සැලවිය. වේරගම බණ්‌ඩාරගේ හැසිරීම් රටාව අධ්‍යයනය කළ සෙබළ ප්‍රධානියා ඔහුට කඩු හරඹය පුහුණු කරවන ලෙස අණ කළේය. වේරගම බණ්‌ඩාරට සටන් පුහුණුව ලබාදීමට පැමිණෙන සෙබළු දිනෙන් දින එකි නෙකා මරු තුරුලට යන්නේ තම සටනේදී ඔහු විදේශීය (පරසතුරු) හමුදා සෙබළු මරණයට පත් කරමින් පරාජය කරමිනි. මෙම බලකොටුවේ සිටි සෙබළු සියලු දෙනාම (ප්‍රධානියා හැර) වේරගම බණ්‌ඩාර අතින් මරණයට පත්වීම නිසා සෙබළුන් මරා දැමූ බිමට සටන් පිටිය යන නම ව්‍යවහාර වී කාලයත් සමග හටන්+පිටිය වීමෙන් පසුව අද වන විට එම ප්‍රදේශය අටම්පිටිය යන නාමයෙන් හඳුන්වනු ලැබේ.

මෙසේ මරණයට පත් කරනු ලැබූ විදේශීය හමුදා සෙබළු සියලු දෙනාම පල්ලමකට (ඇළකට) දමන ලදී. එම ඇල්ල පරංගි ඇල්ල යනුවෙන් හඳුන්වනු ලැබේ. පරංගි ඇල්ල නමින් ව්‍යවහාර වන ග්‍රාමයක්‌ අදටත් මෙම ප්‍රදේශයේ පිහිටා තිබේ.

හපුතලේ – හපුගස්‌වලින් ගහණ වූ ප්‍රදේශය සහ කඳුකර ප්‍රදේශය යන්න එක්‌වීමෙන් හපු+තලය පසුකාලීනව හපුතලේ බවට පත්වී ඇති බවත්, බණ්‌ඩාර නම් ග්‍රාම පාලකයකුට අයත් වෙල්යායක්‌ තිබූ ප්‍රදේශය බණ්‌ඩාරගේ කුඹුර බණ්‌ඩාරවෙල නමින් ව්‍යවහාර වී ඇති බවත් මුඛ පරම්පරාගත කතාවල දැක්‌වේ. බණ්‌ඩාර නමැති දෙවි කෙනකුගේ ප්‍රතිමාවක්‌ වෙලක්‌ (කුඹුරක්‌) සීසාද්දී මතුවීම නිසා (බණ්‌ඩා+ දෙවි+රු+කුඹුර) “දෙවිරුව” යන වචන බිඳී ගොස්‌ කුඹුර යන්නට වෙල එක්‌වී බණ්‌ඩාරවෙල යන්න ව්‍යවහාරයට එක්‌වී ඇතැයි ද තවත් මතයක්‌ පවතී.

වැලිමඩ – පත්තිනි දේවිගේ නොහොත් වල්ලි අම්මාගේ කෝවිල පිහිටි පෙදෙස වල්ලි+මඩම් නමින් පැවත වැලිමඩ නමින් ව්‍යවහාරයට එක්‌වී ඇතැයි ද කියති. මීට අමතරව වැලි මිශ්‍රිත මඩ සහිත පසක්‌ පිහිටීම නිසා වැලිමඩ යන නම භාවිතයට එක්‌වී ඇතැයි ද තවත් මතයකි.

ඌවගැමි වහර( ඌව පළාතටම ආවේණික වූ ගැමි වහරක්‌ අතීතයේදී භාවිත වී තිබූ බවට වෙල්ලස්‌සේ ඇතැම් ගැමි කතාබස්‌ වලදී අදත් අපට දැකගත හැකි වේ.

ඌවේ ඉපැරණි ගැමි වහර

ඇනබාගන්නවා – වාඩිවෙනවා

කොක්‌කාවෙන් යනවා – කරපිටින් යනවා

මිනිපන්දමේ යනවා – දඩයමේ යනවා

හිරිම්බනවා – කෑම කනවා

කුදාගත්තා – නිදාගත්තා

නවුවනවා – දිය නාවනවා

බැදිඅඹවනවා – කැලේ සතුන් එලවනවා.

ඕගානවා – අඬනවා

කොහා යනවා – කොහේ යනවාද?

කුදාලනවා – බඳිනවා

උකාලනවා – වැටෙනවා

දීගන්නවා – ගහගන්නවා

පුණුවනවා – නිදිකරවනවා

කාවටිනවා – දබර කරනවා

පුහුටුලානවා – ප්‍රමාද වෙනවා

ලුහුටනවා – ලෙස්‌සනවා

හෙයියන් කරනවා – කරදර කරනවා

කුස්‌ කුස්‌ ගානවා – අඬමින් ඉන්නවා

උඩන් ගහනවා – නොන්ඩිගහනවා (කොරගහනවා)

රොක්‌වුණා – අමාරුවෙන් ගියා

තව්ගහනවා – බාගෙට පුළුස්‌සනවා

මෝපකරනවා – වරිච්චි බඳිනවා

බොටා – යහළුවා

මකරට හිරිම්බනවා – බඩට කනවා

බැන්නට කුඹුලන්නෙවත් නෑ-බැන්නට කතා කළේ නෑ

හත් ගහනවා – ලියනවා

ගොන් ගනවා – කෙලින් කරනවා

වල්විලංගුවෙලාගියා – කඩාකප්පල්වෙලා ගියා

තකෝනැතිවුණා – අමතක වුණා

මතගානවා – හැඳිගානවා

කෙළිපානවා – එබී බලනවා.

වෙනිගානවා – ගෙයක්‌ගානේ යනවා

හිපගෙන – උස්‌සාගෙන

හෑගා වැටුනා – හතිදාගෙන වැටුනා

හෑගතලනවා – හති අරිනවා.

පුක්‌කවෙලා – වෙරිවෙලා

බොටතලනවා – මරනවා

කැටුව වැඩුවා – පස්‌සෙන් එලෙව්වා

ගසෙන් බැහියන් – ගහෙන් බැහැපත්

කස්‌කරේ – ඉක්‌මනට

මෝල්කනා – කුණුවෙලා

බුන්නා – බිව්වා, බීවා

ලබ්බගන්නවා – කිට්‌ටුකරගන්නවා

ටොන්බ – වලිගය

සීනිගඳ – පිළීගඳ

ඕකට නැගිල ගියාවෙ – ඕනෑ තැනක ගියාවෙ

කිවුල – උල්පත

හංකෝඩවුණා – බාගෙට ඇකුලුනා

කටනැගුනා – ගියා

කම්බුස්‌සාවෙන්න – ඇස්‌රතුවෙන්න

ලබ්බලා – කිට්‌ටුකරලා

පනන්වෙනවා – යනවා

හෝටුපුරුල්ලන් ගැහිලා – හොඳටම තෙමිලා

මොටා – ලොකුඑකා

කනත්ත ඉවලා – බාගෙට කැලේ වැවිලා

හාකොයි – පුළුවනි

ගහම්මනවා – අහක දමනවා

රහුගෙඩි – මිණිගෙඩි

අකවනවා – හරස්‌කරනවා

අලිමන්තලේ – අලියන පාර

දිව්වම දිව්වා – නොනැවතී ගියා

හුළංවැස්‌ස – හිරිකඩ

ඔපරස්‌වුණා – ලීයඇදවුණා

කොළොම්බ – කුඩා බංකුව

කයද – කාගේද?

ගහම් මවුවා – වීසිකළා

අස්‌කඩය – රෙදිපටිය

කළඟ-ලෙලිහරින ලද පුවක්‌ කොළපත

පලසෙලව් – සිල්ලර

ඉඩොල්පරවෙලා – කුරුවල්වෙලා

ගිනිපූගානවා – ගිනිමොලවනවා

නිදිකලන්ගාතෙ – නිදිමතේ

මෙරිවෙනවා – එබෙනවා

මාකුරුමල් – පුවක්‌මල්

පිඩිගහනවා – ගුලිකරනවා

අටවනවා – දිගහරිනවා

ඇස්‌බැලුම්කරණවා – සොයා බලනවා

උදව ගන්න එපා – කේන්ති අවුස්‌සවන්න එපා

කකරනවා – හැඳිගානවා

රුකුල – හිල

කුඩුම්බරයා කොල්ලා

බුඩා, බුඩී – මහල්ලා, මැහැල්ලී

කැරැල්ලන්ගහනවා – පිනුම්ගහනවා

මාකඳයා – මාවවුලා

දෙගුනගතිය – පිස්‌සුව

දඹුව – ගිනිදැල්ල

ඩිම්බා – දිමියා

මට්‌ටේ – හිසබූගෑම

හපුකඳයා – සැලළිහිනියා

උකුණුගහ – දැතිගොයියාව

රොටියට දම්මා – වී බිත්තරට දැම්මා

පෝපොත – පුවක්‌ කොළය

බිරන් – වැසිවලාකුළු

මුස්‌නෙ – කුරුමානම

දරහැව්ව – ගෙදර බඩුමුට්‌ටු

මාපත – උළුවස්‌සේ උඩ පඩිය

පොලොත්ත – පොල්කටුව

අස්‌කනත්ත කෙටුවා – කුඹුරවටේ සුද්ධකළා

අතබෑ, කකුල බෑ, අතේ තුවාලයක්‌, කකුලේ තුවාලයක්‌,

ගෝහාලය – දඬුමැස්‌ස

අරේයියා, මේයියා – අර, මේ

කියලා පරාදයි – කීමෙන් ඵලක්‌ නෑ.

බණවනවා – කතාකරනවා

හෙවන්බැස්‌සා – ඉරබැස අව්ව අඩුවීම

නෑවෙයි – එහෙම නොවෙයි

එහෙවෙයි – එහෙම තමයි

වනුව – බාගෙට වැවුන කැලේ

කනත්ත – අත්හැරුන හේන (පරණ හේන)

හෙල – කන්ද

හොටිඅම්මා – මැහැලී (ආච්චී)

ඇලිවැද්දලා – හැංගිලා

කාවල්කාරයා – මුරකරුවා

ඇටතඩියවෙලා – දරදඬුවෙලා

ඔද්දිහක්‌වන්නෑ – මෙලෝ සිහියක්‌ නෑ

ගොඩ උඩ සලාවෙන් ඉන්නවා – ගෙම්බා වගේ ඉන්නවා

දඟර – කොරවීම

කුඩිත්ත, පෙත, – ටික, ටික

ගදල් – කොස්‌ කටු

ගදාලේ – රොඩු කුණු

කොකිස්‌ – කිරිඇල

පිල්ල – හබරල අත්ත

ඇහැපිලි මෙරු

ගෝටය – කූඩුව

හොබිරියා – කම්මැලියා

ඇලිබිහිරිකම – ල-ජාව (සබකෝලය)

අටිනෙ – සබකෝලය

ඇන්නැවර – අරගෙන වරෙන්

කුරු අඩිය – බත්පත තබාගෙන කන එක

බාපත – උඩතල්ල

පැපිලිය – වියන්තට්‌ටුව

පබිලියම – වියන් ඇඳ

ගොයිය – යාලුවා (මස්‌සිනා)

අකවනවා – හරවනවා

කොළ ගෙඩිය – කමත ගොඩගසන ලද ගොයම

මූලප්පල්ය – ඇතිළිය

සුමක්‌ ගත්තරේ – වැඩකරදර

පොල්කුරුප්පිය – පොල්ගෙඩියේ තැරිය

ලෙසවලා – වේගයෙන් ගිහිල්ලා

ඒක එටැයි – පුදුමයි

වරාව – පෙරැත්ත

කෝඩුවාව – ගේ අයින

ඒක එමැයි – පුදුමයි

බොහෝ ඈත අතීතයේ ඌව පළාතටම පමණක්‌ ආවේනික වූ බස්‌ වහරක්‌ තිබුණු බවට ඉහතින් දැක්‌වෙන සමහර වදන් දෙස බැලීමේදී පැහැදිලි වේ. මෙම බස්‌ වහරද එයට නිදසුන් වුවක්‌, වත්මන් සමාජයේ මෙම යෙදුම් ක්‍රමයෙන් අය වෙමින් පවතී.

(1) හොටි අම්මා බණවනවා – ආච්චී කතාකරනවා.

(2) කාවල්කාරයා ඇලිවද්දලා – මුරකාරයා හැංගිලා

(3) පබිලියම ඇන්නැවර – වියන් ඇඳ අරගෙන වරෙන්

(4) කුඩුම්බරයා හොබිරියා – කොල්ලා කම්මැලියා

(5)කස්‌කරේ ගසෙන් බැහියන්-ඉක්‌මනට ගහෙන් බැහැපන්

ඌව පළාතේ අදටත් භාවිත වන ගමින් ගම ගැමි කවි කීපයක්‌ මෙසේ දක්‌වමි. එහිදී මෙම ගැමි කවි දෙකෙහි පුරාවෘතයද සැකෙවින් දක්‌වනු කැමැත්තෙමි.

එදා මෙදාතුර ඌව පළාත හේන් ගොවිතැනට ද ප්‍රසිද්ධියක්‌ ගනු ලබයි. හේනක පැල් රකිමින් සිටි ගොවි මහතෙක්‌ වෙත පැමිණි යක්‍ෂණියක්‌ ගොවියා අමතා මෙම කවිය කියා ඇති බව මුඛ පරම්පරාගතව පවතී.

ඈත එපිට පස්‌සර වත්තේද බුලත්

ඊට ඉණක්‌ කන් මඩලාපු පල් පුවක්‌

කස්‌තුරි, කපුරු, පිණිදිය දාපු සුණු ටිකක්‌

බුලත් විටක්‌ දෙනවද රාල දැන් මටත්

රූමත් කාන්තා වෙසක්‌ ගෙන පැමිණියත්, මේ අවේලාවේ පැමිණ ඇත්තේ යකින්නක්‌ බව අවබෝධ කරගත් ගොවියා යක්‍ෂණියගේ කවියට මෙම පිළිතුරු කවිය කියා තිබේ.

ආතා බූතයෙන් ආවද තෝ අ ඩී

ආත බූතයෙන් ආවොත් බැටේ දෙ මී

තිගේ පියා දැවු සොහොනත් මම දනි මී

අංජනම් දේවිගෙන් තිට බැට දෙව මී

තමා කවුරුන් දැයි අවබෝධ කැරගත් නිසා තව දුරටත් ගොවියා සමග දොඩමළු වීමට බියවූ යක්‍ෂණිය නිමේෂයකින් අන්තර්ධාන වී ඇතැයි ද කියති.

ඌව පළාතේ බදුල්ල දිස්‌ත්‍රික්‌කය උඩරට එළවළු, පලතුරු ඇතුළු ශීත දේශගුණික වගාවන්ට හිතකර මෙන්ම, එහි හාත්පස වියළි දේශගුණයක්‌ ඇති මොනරාගල දිස්‌ත්‍රික්‌කයෙහි වියළි දේශගුණ තත්ත්වයක්‌ යටතේ හැදෙන වැඩෙන පලතුරු, එළවළු, ධාන්‍ය වර්ග වලට ප්‍රචලිතය. මොනරාගල දිස්‌ත්‍රික්‌කය බහුල ලෙස කුරහන් වගාවට ප්‍රසිද්ධියක්‌ උසුලනු ලබයි.

ඌව පළාතේ කාන්තාවන් සමූහයක්‌ වශයෙන් එක්‌වී කුරහන් කැපීමේදී ගායනා කරණු ලබන කුරහන් කවි වසර සිය ගණනක්‌ පැරැණි වුවද ඒවායෙහි අදටත් නවනළු රසයම ගැබ්වී ඇතැයි කීම අතිශයෝක්‌තියක්‌ නොවේ.

රන්තානා කැල නවයක කාලා ඇවිදින් හේනට වැට බිඳ ලා

දෙපෙති කුරක්‌කන් නමා හෙලාලා කන්නේ ලොකු ගෙඩි තෝරා ලා

ගෝනෙක්‌ දැකලා දැක විමසාලා වෙඩි තිබ්බයි නිල තෝරා ලා

මොරහැල මැතිඳුට හොඳක්‌ ලැබුණි කිව් තුවක්‌කුවේ රන් බන්දා ලා

වලුත් කොටා වල් ගිනිලා වැට බැඳ බක්‌ මාසේදී වපුරන්නේ

ලබුත් පුහුල් ඇට සැමදේ එක්‌කර මන්ඩි මන්ඩිවල සිටුවන්නේ

පලුත් පළල ඇති ගලුත් ගණින ලෙස ආපු කුරක්‌කන් ගොඩ වෙන්නේ

සලුත් සලා එන රූසිරි අඟනෝ කුරක්‌කමේමයි වැනසෙන්නේ

රලුත් ඇතිව කැති මුවත් තනා කටුවළුත් කොටා වපුලයි සොඳනේ

නිලුත් වරළ බැඳ මලුත් ගවසමින් ඇවිත් සිටිති සුරඟන ලෙසිනේ

ගෙඩිත් ලොකුව ඇති රෑන කුරක්‌කන් දිරාවැටී බිම වැන සෙන්නේ

අලුත් නුවර ළඳ ලියොත් ඇවිත් කවි කියත් බඹරු නද දෙන ලෙසිනේ

අන්නර නාගසෙදොa අන්නර නාගසදෝ අන්නර නාමලදෝ අන්නර සුද පෙනෙනා

අන්නර සපුගසදෝ අන්නර සපුගසදෝ අන්නර සපුමලදෝ අන්නර රත පෙනෙනා

අන්නර උණගසදෝ අන්නර උණගසදෝ අන්නර උණමලදෝ අන්නර රුව දිලෙනා

අන්නර කොණලියදෝ අන්නර කොණලියදෝ අන්නර කොණේ සිටින ලියනම් සොඳිනා

දිග්ගේ දොරකඩ උළුවහු කනුවට ඇත් දත් වලිනුත් වැඩදා ලා

ඒත් මැදින් මැද රුව දිලිසෙන්නට පළිඟු මැණික්‌ගල් ඔබ්බා ලා

දිග්ගේ දෙපිටම පෑ මැටි ගාලා සියලු සතුන්ගේ රුව ඇඳ ලා

දිග්ගේ නැටුමට හොඳට ඉනන්ගුයි උඩුවියනුත් වට තර ඇද ලා

කලිඟු රටේ නරනිඳුගේ නුවරට සාය වැදුණි එක වරුසෙක දී

පළිඟු මැණික්‌ ගල් බොර සොරකමකට ලොව දිව්රෙව්වයි සොඳ වැර දී

දිළිඳු වෙලා අලි ඇතු දන්දෙන්නට සඳ මහනුවරට වැඩි තැන දී

පොළොව නැටුවෙ වෙස්‌සන්තර නරනිඳු කුමරුන් දන්දුන් කාලේ දී

පුරාතනේ කප උපතට පළමුව වැසි වැස බඹතල උසට පිරූ

වරා රූපමෙන් බඹා පුරුදුලිය මහා පොළොව ගල අගින් දැරූ

විරාජිතව එහි දෙරණ සිදුරුකර නෙළුම් මලක්‌ පසෙකින් සිව් රූ

පුරාදිපති තුන් ලෝක ස්‌වාමිනී ඔබගෙ වඳිමි සිරිපා තඹු රූ

පන්කැටියේදී මරුණු ඇතින්නී අව්වට ගෝඹර වේලෙන වා

වෙඩිතුන කාලා ගිය පිම්මේදී රත්රන් මේ මුතු දිලිසෙන වා

තිස්‌පැය ගිය තැන මැරුණ තැනේදී පැටියා ඇවිදින් කිරි බොන වා

විෂ්ණු සමන් දෙවි නඩු ඇති කාලේ පැටියගෙමෝ දැන් නැඟිටින වා

නමින් පැවත එන රජකාලේ සිට මගෙ ගුරුවරු පද කර කිය නා

වෙමින් පිහිට මට දැනෙනා පමණට සින්දු හයක්‌ පදකර කිය නා

රටින් රටට පාරට්‌ටු කියන්නට ගණ දෙවිඳුන් මට නුවණ දෙ නා

දෙමින් මෙ පත්ත්‍රය අස්‌නෙන් වැඩ සිට වෙල්ලස්‌සේ උතුමන් අතිනා

එතෙර එදේසෙන් මෙතෙර මෙදේසෙන් පිනිදිය දේ සෙට ගෙනා ගො නා

රිදී ද රත්‍රන් පටි බැඳලාගන කලියුගේට සරසාපු ගො නා

මොල්ලිය මුදුනෙන් අත්දෙක තබලා යන එන සෙනඟට වැඳපි ගො නා

නුදුටු කෙනෙක්‌වත් බලන්ට යනවද විෂ්ණු සමන් දෙවියන්ගෙ ගො නා

“මනහර ඌව පළාතේ සැඟවුණ ඓතිහාසික තතු බිඳක්‌” ලිපිය සැකසීමට අවශ්‍ය කරුණු සොයා ගැනීමේදී විශේෂ සහායක්‌ ලබාදුන් පැපිලියවල – වේරහැර ශ්‍රී සුවිශුද්ධාරාම මහා විහාරාධිපති මල්වත්තේ ධම්මාලංකාර හිමිපාණන්ට ප්‍රණාමය පුදමු.

එස්‌. අත්තනගොඩ, පැපිලියවල.

ඌව පුරවර - කවි

භාවනා සීල සිත යට                                 තිබෙන්නා
වාසනාවන්ත කල වැට                            පෙනෙන්නා
බැදපු කප් රුකක් සුළඟට                        වැනෙන්නා
මහියංගන කෙතේ බුදු රැස්                        මඩින්නා


දුම්බර බැද්දේ මඟ සිටලා මැදින්                           යමු
කඩා පළු වීර කාලා වතුර                                  බොමු
අඬන බිලිදු හට නැවත කිරි                            පොවමු
මහියංගනේ වැඳලා අඬ අඬා                                 යමු

බදුලු යන්න මහ පාරක්                                තනන්නා
වතුර බොන්න ගංගාවක්                              ගලන්නා
කැවිලි කන්න කඩ වීදිය                             තිබෙන්නා
සාදු සාදු මුතියංගනේ                              පෙනෙන්නා


වැද්දන් සිටින්නේ සොරබොර වැව            ළගින්නේ
සොර බොර වැවට සත් දුවක් ඇත            යසින්නේ
නෙළුම් මලින් සොරබොර වැව               බබළන්නේ
වැවක් නොවෙයි මුහුදක් ලෙස             පෙනෙන්නේ

රාවණාඇල්ල

වනසත්ව හා වෘක්ෂලතා ආරක්ෂක ආඥා පනතට අනුව 1979 මැයි 18 වෙනිදා අංක 5/261 හා 37 දරණ ගැසට් පත්‍රය මගින් ප්‍රකාශයට පත් කරන ලදී. ඌව පළාතේ බදුල්ල දිස්ත්‍රික්කයේ ඇල්ල ප්‍රාදේශීය ලේකම් කොට්ඨාශය තුළ පිහිටා ඇත. මුළු භූමි ප්‍රමාණය හෙක්ටයාර් 1932කි. (අක්කර 4774 කි) ශ්‍රී ලංකාවේ දකුණු ප්‍රදේශයට ජලය සපයන කිරිඳිඔයේ ජලපෝෂක ප්‍රදේශය ආරක්ෂා කර ගැනීමේ මූලික අරමුණ ඇතිව ස්ථාපිත කරන ලදී. ග්‍රාම නිලධාරී වසම් 07ක් පුරා ගම්මාන 18ක පමණ ව්‍යාප්ත වී ඇත. වනජීවී සංරක්ෂණ දෙපාර්තුමේන්තුවේ මධ්‍යම ප්‍රදේශයේ රාවණාඇල්ල අඩවි ආරක්ෂක කාර්යාලය මගින් පාලනය වේ. 

ඌව පළාත් පුෂ්පය - ගුරුළුරාජ පුෂ්පය

ඌව පළාත් පුෂ්පය ලෙස නම් කර ඇත්තේ ගුරුළුරාජ පුෂ්පයයි. ගුරුළු රාජ ශාකය Rhynchostylis retusa යන උද්භිත විද්‍යාත්මක නාමයෙන් හදුන්වයි. Orchidaceae කුලයට හා Rhynchostylis ඝනයට අයත් වන මෙම ශාකය ඉංග්‍රීසි භාෂාවෙන් 'Foxtail Orchid' හා 'Batticaloa Orchid' යන නාමයෙන්ද හඳුන්වනු ලැබේ.

වන සත්ව හා වෘක්ෂලතා ආඥාපනතට අනුව ආරක්ෂිත පැළෑටියක් වන මෙය Rhynchostylis ඝනයට අයත් ශ්‍රී ලංකාවේ දැකිය හැකි එකම දුර්ලබ උඩවැඩියා ශාක වර්ගයකි.

ඹෟෂධීය ගුණයෙන් යුත් මෙම ශාකය නිවෙස් අලංකාරය සඳහා වවනු දක්නට ලැබේ. නොවැම්බර් සිට අප්‍රේල් මාසය දක්වා මෙහි මල් පිපෙනු දක්නට ලැබේ.

ඔබට ජය ගැනීමට වෙන කිසි කෙනෙක් පරාජය වෙන්න වුවමනා නැහැ

අපි පුංචි කාලෙම, දුර්ලභ සම්පත් සඳහා තරඟ කරන්නය කියා වැඩිහිටියෝ අපිව ආරෝපණය කරනවා. පන්තියේ පළමු වැනියා වෙන්නය, ක්‍රීඩාවෙන් රන් පදක්කමම ගන්නය කියා අප පොලඹවනවා, අපට බල කරනවා. වඩා හොඳය, වඩා වේගවත්ය කියා හිතන අය සමඟ නිතරම අපිව සන්සන්දනය කරනවා. මේ නිසා අප තුළ දුර්ලභය හිඟය, යන මානසික රාමුවක් ඇති වෙනවා. ලෝකය නිතරම සීමිත සම්පත් ඇති තැනක්ය කියා නිතරම අපි සිතන්න පෙලඹෙනවා. අපි නැත්තම්, ක්‍රීඩා තරගයෙන් දිනුවේ නැත්තම්, අපට ‘ජයග්‍රහණය‘ කියන එක රස බලන්න බැරි වෙනවා. මේ ඔක්කොම වැරදි සිතුවිලි. ඇත්ත සමඟ ඒවායේ කිසිම සම්බන්ධයක් නැහැ. රුමී නමැති දාර්ශනිකයා කියාපු දේකින් මේක හොඳට පැහැදිලි වෙනවා. ‘දිය බිඳුව අතහැර දමන්න, මහා සාගරය බවට පත් වෙන්න!‘.

අධාර්මික පාලනය ගැන වදාළ දෙසුම......

මහණෙනි යම් කලෙක රජවරු අධාර්මික වෙත්ද,එසමයෙහි රජුට අනුව කටයුතු කරන්නෝද අධාර්මික වෙති.
රජුට අනුව කටයුතු කරන්න් අධාර්මික වූ කල්හි නිගම බ්‍රාහ්මණ ගෘහපතිවරු ද අධාර්මික වෙති.
නිගම බ්‍රාහ්මණ ගෘහපතිවරු අධාර්මික වූ කල්හි නිගම ජනපදවාසීහූ ද අධාර්මික වෙති.
නිගම ජනපදවාසීන් අධාර්මික වූ කල්හී හිරු සඳු දෙදෙන ද විෂමාකාරයෙන් පායයි.
හිරු සඳු දෙදෙන විෂමාකාරයෙන් පායන කල්හී නැකැත් තරු ආදිය ද විෂමාකාරයෙන් පායයි.
නැකැත් තරු ආදිය විෂමාකාරයෙන් පායන කල්හී දිවා රාත්‍රී කාලය ද විෂමාකාරයෙන් ගෙවෙයි.
දිවා රාත්‍රී විෂමාකාරයෙන් පවතින විට මාසය, අඩමස ආදිය විෂමාකාරයෙන් ගෙවෙයි.
මාසය, අඩමස ආදිය විෂමාකාරයෙන් පවතින විට වසරේ ඍතු භේදය ද විෂමාකාරයට පත්වෙයි.
විෂම වූ ඍතු භේදයක් වසර පුරා ඇති කල්හී විෂම අයුරින් සුළං හමයි. නොමගින් සුළං හමයි.
විෂම අයුරින් සුළං හමන කල්හී, නොමගට සුළං හමන කල්හී දෙවියෝ කිපෙති.
දෙවියන් කෝප වූ කල්හි නිසි අයුරින් වැසි දහර නොවසියි.
නිසිඅයුරින් වැසි දහරාව නොවසින කල්හී ගොයම් විෂම අයුරින් පැසෙයි.
මහණෙනි විෂම අයුරින් පැසුණු ගොයමින් ලද ආහාර අනුභව කරන මිනිසුන් අල්ප ආයුෂයෙන් යුතු වෙයි.
දුර්වර්ණ වෙති, දුර්වල වෙති. බොහෝ රෝගාබාධ සහිත වෙයි.

-------------------------------
(ගාථා)
* ඒකාන්තයෙන්ම එතෙර වන්නාවූ ගොනුන් අතුරින් ප්‍රධාන ගවයා වක්‍රව යයි නම්,
ඒ ප්‍රධාන ගවයා වක්‍රව ගිය ගල්හී සියළු ගවයෝ වක්‍රව යති.
* එපරිද්දෙන්ම මිනිසුන් අතුරින් යමෙක් ශ්‍රේෂ්ඨ යයි සම්මත වෙයිද,
ඉදින් ඒ තැනැත්තා අධර්මයෙහි හැසිරෙයි ද, අවශේෂ ප්‍රජාව ගැන කථා කරන්නට දෙයක් නැත.රජු අධාර්මික වූ කල්හී මුළු රටම දුකට පත්වෙයි.
* ඒකාන්තයෙන්ම එතෙර වන්නාවූ ගොනුන් අතුරින් ප්‍රධාන ගවයා ඍජුව යයි නම්,
ඒ ප්‍රධාන ගවයා ඍජුව ගිය ගල්හී සියළු ගවයෝ ඍජුව යති.
* එපරිද්දෙන්ම මිනිසුන් අතුරින් යමෙක් ශ්‍රේෂ්ඨ යයි සම්මත වෙයිද,
ඉදින් ඒ තැනැත්තා ධර්මයෙහි හැසිරෙයි ද, අවශේෂ ප්‍රජාව ගැන කථා කරන්නට දෙයක් නැත.
රජු ධාර්මික වූ කල්හී මුළු රටම සැපයට පත්වෙයි.
(අංගුත්තර නිකාය 2 - චතුක්ක නිපාතය - පත්තකම්ම වර්ගය)
අධාර්මික පාලනය ගැන වදාළ දෙසුම.
අධම්මික සූත්‍රය

මාලිගාවිල

නිදහස ලැබීමට පෙර ඔක්කම්පිටිය ප්‍රදේශය වනාන්තරතයක්ව පැවතිණි. එය ජනපදයක් වශයෙන් දියුණු වූයේ මෙරටට නිදහස ලැබීමෙන් පසුවය. පැරණි රාජධානියක්ව පැවිති ඔක්කම්පිටියේ මාලිගාවිල බුදුපිළිමය ඇඳවැටී කැබැලි වලට කැඩී තිබිණි. පුරා විද්‍යා දෙපාර්තුමෙන්තුව දැනට එය නගා සිටුවා ඇත. හුණුගලින් නෙලන ලද මාලිගාවිල බුදුපිළිම වහන්සේගේ උස අඩි 35.8‘‘ කි. දඹේගොඩ මෙත් බෝසත් පිළිමය ඒ අසල පිහිටියේය. එයද බිම වැටී කැබැලි වලට පත්ව තිබිණි. දැනට එය පුරා විද්‍යා දේපාර්තුමේන්තුව මගින් නගා සිටුවා ප්‍රකෘතිමත් කර තිබේ. මේ බෝසත් පිළිමයේ උස අඩි 20ක් පමණවේ. දැනට මාලිගාවිල ජනාකීර්ණ ප්‍රදේශයක්ව ඇත.

දෙමටමල් විහාරය

ඔක්කම්පිටියේ දෙටමල් විහාරය ඉපැණි පූජනීය ස්ථානයකි. දුටුගැමුණු රජු සමඟ සටන් වැඳුනු සදෑතිස් කුමරු පැරද පලා ගොස් සැඟවුණේ දෙමටමල් වෙහෙර බව ඉතිහාසය කියයි. මෙහි නටබුන්ව පැවැති චෛත්‍යය දැනට පුරා විද්‍යා දෙපාර්තමේන්තුව මගින් බැඳ තහවුරු කර ඇත. එහි තුළ පැරණි ශිලාමය යූපස්ථම්භයක් තිබේ. පැරණි සෙල් බුදු පිළිමයක්ද මෙහි තිබේ. එය තැන්පත් කොට දැනට විහාර මන්දිරයක් ඉදිකර ඇත. දෙමටමල් වෙහෙර පඤ්චාවාසයකින් සමන්විත පැවති බව කුඹුර මැද පලින් පළ පිහිටි ගල් කණු පවසයි. දෙමටමල් වෙහෙර වන්දනාකරුවන් බෙහෙවින් පැමිණෙන පුන්‍ය භූමියකි.

Photo Source : www.picture.lk

රුහුණු වෙල්ලස්‌සේ අතීත උරුමයේ කැඩපත

"මෙසේ වී යෑයි" අර්ථකථනය කෙරෙන අපේ ඉතිහාසය නොඑසේ නම් අපේ යටගියාව සහ එහි උරුමයන් විමසා බලන්නට පෞරාණික නෂ්ටාවශේෂයන් වෙතින් ලැබෙන පිටුබලය අතිමහත්ය. පුරාවිද්‍යාත්මක සංස්‌කෘතික හා ආගමික අතින් වැදගත් පොළව මතුපිට දකින්නට ඇති නෂ්ටාවශේෂ බොහොමයකි.

එමෙන්ම වැළලුනු අතීතයක නිහඬ උරුමයන් බඳු පොළවෙන් තවමත් මතුපිටට නොගත්, තවමත් කැණීම් තුළින් මතුකර නොගත් ඉතිහාසය අතිවිශාල පරාසයක්‌ පුරා පැතිර යන්නකි.

මේ සියල්ල අපේ අතීතයයි. නොඑසේ නම් උරුමයයි. තවත් ලෙසකින් පවසතොත් අපේ සැබෑ ඉතිහාසයයි.

වසර සිය දහස්‌ ගණනක්‌ ඉපැරණි පුරාවිද්‍යාත්මක කැණීම්වලින් මතුකරගත් මෙවන් නෂ්ටාවශේෂ ඉපැරණි රජ රට සේම රුහුණු වෙල්ලස්‌සේද ඕනෑ තරම් දකින්නට තිබේ. පහළ ඌවේ අනන්‍යතාවය සම්බන්ධයෙන් ආඩම්බරයෙන් නොඑසේ නම් හෘදයාංගමව කතා කරන්නට උදව් දෙන මෙම පුරාවස්‌තු රැස්‌කොට සංරක්‌ෂණය කරන කෞතුකාගාර ජාතිය හා මතු පරපුර වෙනුවෙන් ඉටුකරනු ලබන කාර්යභාරය සුළු පටු නැත.

යාපනේ විනෝද සවාරි යන්නන් නල්ලූර් කෝවිලට ගොස්‌ තිලක තබා නාගදීපයේ බෝට්‌ටු සවාරියක්‌ ගොස්‌ තල් හකුරු සහ මිදි රැගෙන ආවත් යාපනයේ උරුමය වන නල්ලුර්හි ආරුමුග නාවලර්තුමන්ගේ උපන්ගමට කීර්තියක්‌ අත්කරදුන් කෞතුකාගාරය දැක එදා උරුමය අත්විඳින කිසිවෙකු නැතැයි කිසියම් ලේඛකයකු විසින් පවසා තිබුණා අපට මතකය.

එම වදන්වල සැබෑව යළිත් වරක්‌ අපට පසක්‌ වූයේ "දිවයින ඉරිදා සංග්‍රහය වෙනුවෙන් පහළ ඌවේ ඓතිහාසික උරුමය ගබඩා කරගත් කෞතුකාගාරය දැක්‌මට යැමෙන් ඉක්‌බිතිවය.

පහළ ඌව පුරුවිද්‍යා කෞතුකාගාරයේ රාජකාරියෙහි නිරතව සිටින ජානක නාමල් වීරසේකර මහතා අප හා පැවැසුවේ බුදුරුවගල සෙල්පිළිම නරඹන්නට යන පිරිස්‌ කෞතුකාගාරය අසලින් යනවා මිස එය නැරඹීමට නොඑන බවය.

පාසල් දරුවන්ට රුහුණු වෙල්ලස්‌සේ උරුමය මෙන්ම අපේ අදීන වූ ඉතිහාසය ඉගෙන ගන්නට මෙතන ඉතාම කදිම තෝතැන්නක්‌. ඒත් ගුරුවරුන් දරුවන් මේ කෙරෙහි යොමුවන බවක්‌ නැහැ. මෙයින් ප්‍රයෝජන නොගැනීම බරපලතළ පාඩුවක්‌. ඔහු පවසා සිටියේය.

පුරාවිද්‍යා දෙපාර්තමේන්තුවේ අධ්‍යක්‍ෂ ජනරාල් ආචාර්ය සෙනරත් දිසානායක මහතාගේ මූලිකත්වයෙන් ඌව පළාතේ එවකට ප්‍රධාන අමාත්‍යවරයාව සිටි ගාමිණී විජිත් විජයමුනි සොයිසා සහ එවකට ග්‍රාමීය ජීවනෝපාය සංවර්ධන අමාත්‍යවරයාව සිටි ඒ. පී. ජගත් පුෂ්පකුමාර යන මහතුන්ගේ ආරාධනයෙන් එවකට සංස්‌කෘතික අමාත්‍යවරයාව සිටි මහින්ද යාපා අබේවර්ධන මහතා විසින් 2006 වසරේ ජුලි මස 23 වැනි දින මෙම කෞතුකාගාරය පිහිටුවා ජනතා අයිතියට පැවරීම සත්‍ය වශයෙන්ම ඉතිහාසය හදාරන්නන්ට දැක්‌වූ ගෞරවයක්‌ යෑයි අපට සිතෙනුයේ එම කෞතුකාගාරය තුළ තැම්පත් කර ඇති අවශේෂයන් මැනවින් විමසා බලන කලය.

වැල්ලවාය තිස්‌ස මාර්ගයේ කිලෝමීටර් 4 ක්‌ පමණ ගිය කළ බුදුරුවගල විදුහල අසලින් දකුණුපසට හැරීගොස්‌ එපමණම දුරක්‌ ගෙවූ කළ හමුවන බුදුරුවගල සෙල්පිළිම මෙන්ම එම ග්‍රාම නාමය කේන්ද්‍රකොටගෙන පිහිටුවා ඇති පහළ ඌව පුරාවිද්‍යා කෞතුකාගාරය පුරාවිද්‍යා දෙපාර්තමේන්තුව විසින් කළාවූ වගකීම් සපුරාලීමකැයි අපට සිතේ. ඒ වගකීම නියත වශයෙන්ම ජාතික වගකීමක්‌ද වේ.

දුටුගැමුණු සද්ධාතිස්‌ස දෙසෝයුරන් අතර සටන් ඇවිලුනේ යෑයි පැවසෙන ඓතිහාසික ගුන්ථහාල හෙවත් වත්මන් බුත්තලට නුදුරින් පිහිටි යුදගනා චෛත්‍යය අසල පුරාවිද්‍යා කැණීම්වලින් හමුවූ අවශේෂ රැසක්‌ මෙහිදී දැකගන්නට හැකිය. ඒවා අතර ලෝකඩ කොත්. ලෝකඩ බුදුපිළිම, මෙන්ම යුදගනා සෑයට නුදුරු චූලාංගනී පුරාවිද්‍යා ස්‌ථානයෙන් හමුවූ මැටියෙන් නිර්මිත කොතක්‌ද මෙහි තබා ඇත.

මෙහිදී දක්‌නට ලැබෙන එකල පැළඳුවේ යෑයි සැලකෙන ආභරණවල අවශේෂ සේ සැළකෙන පබලු, බුත්තල පටානගර කැණිම්වලින් හමුවී යෑයි විශ්වාස කෙරේ. මෙහිදී දක්‌නට ඇති බ්‍රහ්ම දේවරූපය මෙන්ම ශාන්තිකර්ම සඳහා භාවිතා කළ පූජා භාණ්‌ඩ හමුවී ඇත්තේ 1978 වර්ෂයේදී මාලිගාවිල පුරාවිද්‍යා ස්‌ථානයේ සිදුකළ කැණීම්වලිනි.

තිස්‌ස කුමරුන් සිය සහෝදරයාට බියෙන් පලාවිත් භික්‌ෂූන්ගේ ඇඳක්‌ යට සැඟවුණේ යෑයි ඉතිහාසය කියන දෙමටමල් විහාරය ආශ්‍රිතව 1983 වසරේදී සිදු කළ කැණීම්වලින් හමුවූ ත්‍රීශූලයක්‌ දරාගත් දේව ප්‍රතිමාව, ලෝකඩ ප්‍රතිමාව, ලෝකඩ පහන්, හක්‌ගෙඩිය ආදිය සෙසු අවශේෂ අතර වෙසෙස්‌ තැනක්‌ උසුලයි. එසේම 1987 වසරේදී දෙමට මල් වෙහෙරේ බෝධි මාලකයේ කැණිම්වලින් හමුවූ පුරාවස්‌තු, බ්‍රහ්ම සංකල්පය නිරූපිත ඉබ්බාගේ මූර්තිය, පහන් දෙක සහ ලෝකඩ තහඩු මෙන්ම බුත්තල යටියල්ලාතොට පඨානගරයේ කැණිම්වලින්ද යකඩ ඇණ, යඩක වළලු, යකඩ නළ සේම මහනුවර යුගයේ කලා සම්ප්‍රදායට අයත් පිත්තල බුද්ධ ප්‍රතිමාව සුවිශේෂී අගයකින් යුක්‌තය.

මෙහි දක්‌නට ලැබෙන කුඩා ප්‍රමාණයේ ලෝකඩ බුද්ධ ප්‍රතිමා 30 ක්‌ හමුවී ඇත්තේ ඇඹිලිපිටියේ කොළොන්නට නුදුරු හෙළ උඩකන්ද ප්‍රදේශයෙනි.

එසේම මහනුවර යුගයේ කලා සම්ප්‍රදායට අයත් බුද්ධ ප්‍රතිමා සහිත රාමුවක්‌ මෙහි දක්‌නට ඇත.

ශ්‍රී ලංකාවේ මුදල් ගනුදෙනුවේ විකාශය සේම කාසි භාවිතය පිළිබඳ තතු සේම අවශේෂ අඩංගු අපශයක්‌ තුළින් කාසි පිළිබඳ උනන්දුවන පිරිසගේ දැනුම වඩවන්නේ යෑයි කීවොත් එය නිබොරුය. මුදල් ලෙස අතීතයේ පබලු, බෙල්ලන්, සිප්පිකටු, ආභරණ, ලෝහ කැබලි, ලෝහ පතුරු, රන් රිදී සේම තඹ මෙන්ම විවිධ සංකේත සටහන් කළ ක්‍රිස්‌තු පූර්ව 3- 1 ශත වර්ෂවලට අයත් අවශේෂයන් පිළිබඳ මෙහිදී අවබෝධයක්‌ ලද හැකිවෙයි. එසේම කාසිවලට වෙන්වූ කොටසෙහි ප්‍රදර්ශනයට තබා ඇති ස්‌වස්‌තික කාසි, ලක්‍ෂමී කාසි 3 - 4 වැනි සියවස්‌වලට අයත් සිංහ, වෘෂභ කාසි. කහවනුව, අඩකහවනුව, දෙඅත, අක, අඩමස්‌ස, සේතුකාසි, (ක්‍රි. ව. 5 - 14) පෘතුගීසි කාසි,

17 වැනි සියවසට අයත්) දහහත්වැනි සියවසට අයත් ලංදේසි කාසි සහ නෝට්‌ටු දහඅට වැනි සියවසේ ඉංග්‍රීසි කාසි 3 - 1 සියවස්‌වලට අයත් හස්‌එබූ කාසි ලංදේසි හා ඉංග්‍රීසි කාසි වර්ග, සත බාගය, ලීලාවති රැජණිගේ කාසි තුට්‌ටු එකේ කාසිය, තුට්‌ටු බාගය, පාර්දින් බාගය, සහස්‌සමල්ල රජුගේ කාසිය, තුට්‌ටු කාල, බ්‍රිවැනියාර් එකේ කාසිය, පාර්දීන් කාල සහ සත දෙකේ කාසිය, දෝඩහංග දේවරජුගේ කාසි අතර සුවිශේෂී වෙයි.

මිශ්‍ර ලෝහයෙන් තැණුනු ද්විභංග පාර්වතී ප්‍රතිමාව කදිමය. කලාත්මයකය.

මෙහි කතරගම පූජා භූමියෙන් ලැබුණු පිත්තලෙන් නිම කළ පොල් තෙල් පහනක්‌ද වේ. එසේම මිශ්‍ර ලෝහයෙන් තනා ඇති ඉලත්තට්‌ටුවක්‌ද මෙහි දක්‌නා ලැබේ.

සෙසු අවශේෂයන් අතරින් කැපී පෙනෙන ශිවභක්‌තික කාන්තාව, සරස්‌වතී ප්‍රතිමාව, බුත්තල චූලාංගනීසෑය අසලින් ලැබුණු ගඩොල් ලීස්‌තර, වා කවුලු සඳහා යොදාගත් ගඩොල්, කලාත්මක ගඩොල්, බොරදම් සහිත ගඩොල්, විවිධ සටහන් සහිත ගඩොල්, පෙති උළු, මුදුන් උළු කැට, අක්‌ෂර සහිත ගඩොල්, උළු ඇණ, මැටි ජල නල මේවා හමු වී ඇත්තේ මොණරාගල ගලබැද්ද බිසෝකොටුව අසළිනි. මේවා එහි පාවිච්චියට ගන්නා ලද්දේ යෑයි සැලකේ. චීන හා මැටි බඳුන්, මාතොට පැරැණි වරාය කැණීමෙන් හමුවූ හංසරූප සහිත මැටි පුවරු ඌව පළාතේ ඉපැරණි පුණ්‍ය භූමියක්‌වූ මාලිගාවිලින් සොයා ගත් මුරගල් නරඹන දකින විමසන සැමගේ ඥානය පුළුල් කරන සුළුය.

මෙම අනාගත උරුමයෙන් දැනුම් ගබඩාවෙන් දැනුම පෙරා ගැනීම ජනතා වගේ මෙන්ම සිසු පරපුරේ අපේක්‌ෂාවන් විය යුතුය.

වැල්ලවාය-දඹේගොඩ ජිනදාස

වාෂ්ප දුම්රිය වසර 15කට පසු උඩරටට යයි

ලෝකයේ රටවල් 10 ක ඡායාරූප ශිල්පීන්  41 දෙනෙකුගේ සමන්විතව පසුගිය (01 දා)  කොළඹ කොටුවෙන්  ගමන් ආරම්භකළ වාෂ්ප දුම්රියේ දින 7ක චාරිකාව අද (07දා) අවසන් කෙරිණි.

ජර්මනිය,ස්විස්ටර්ලන්තය, බෙල්ජියම,ස්කොට්ලන්තය , එංගලන්තය, ජපානය , නෙදර්ලන්තය , ප්‍රංශය ,කැනඩාව , ඔස්ට්‍රියාව යන රටවල සංචාරකයෝමෙම සංචාරක කණ්ඩායමට  ඇතුළත් වූහ.

වාෂ්ප බලයෙන් මෙම දුම්රිය ධාවනය වූ අතර උඩරට දුම්රිය මාර්ගයේ මෙම දුම්රිය ධාවනය වූයේ වසර 15 කට පසුව බව දුම්රිය නියාමක බී.එස්.එච්.ඒ. රාජපක්ෂ මහතා පැවසීය.

පේරාදෙණිය - බදුල්ල දුම්රිය  දිස්ත්‍රික් ප්‍රධාන දුම්රිය මාර්ග පරීක්ෂක ආනන්ද කරුණාරත්න මහතාගේ අධික්ෂණය මත සාමාන්‍ය දුම්රිය ධාවනයට බාධාවක් නොවන අයුරින් මෙම දුම්රිය ධාවනය විය.

දුම්රිය මග දෙපස විශාල පිරිසක් මෙම දුම්රිය දැක බලා ගැනීමට රැස්ව සිටියහ.

( පාලිත ආරියවංශ ) 2016-02-07

www.ada.lk

වෙල්ලස්‌සේ විමුක්‌ති සටනේදී ඌවෙන් ලැබුණු දායකත්වය

පෘතුගීසි ලන්දේසි හා ඉංග්‍රීසීන් විසින් ගොඩනැඟූ යටත් විජිතවාදයේ ගොදුරක්‌ බවට ශ්‍රී ලංකාව ද පත්විය. එහිලා භූගෝලීය පරිස්‌ථිතිය ද ප්‍රබල හේතුවක්‌ විය. උතුරු ඉන්දියාවේ හිමාල කඳුවැටිය උතුරු ආසියානු ආක්‍රමණවලට අවතරණ බාධකයක්‌ වූ අතර මධ්‍ය ඉන්දියාවේ වින්ධ්‍යා කඳුවැටිය ද දක්‍ෂිණාපථයේ චෝල අධිරාජ්‍යවාදීන්ට උතුරු ඉන්දියාව යටත් කිරීමේ අවතරණ බාධකය ද විය. ශ්‍රී ලංකාව දූපත් රාජ්‍යයක්‌ වීමෙන් සුබවාදී වාස්‌තවික තත්ත්වයන් ඇතිවූවා සේ ම අසුබවාදී වාස්‌තවික තත්ත්වය ද ලංකා ඉතිහාසය පුරාම ඇතිවිය.

සමුද්‍රාධිපත්‍යය ලැබූ අපරදිග පාලකයන්ගේ අධිරාජ්‍යවාදී විජිත ග්‍රහණයේ ප්‍රතිඵලයක්‌ ලෙසින් ශ්‍රී ලංකාව බටහිර අධිරාජ්‍යවාදයේ ගොදුරක්‌ විය. එය භෞතික වූ සාධකයකි.

ඉංග්‍රීසි පාලනය මුහුදුබඩ ප්‍රදේශවල ව්‍යාප්ත වීමෙන් පසු ඉංග්‍රීසීන්ගේ ආක්‍රමණ ද උඩරටට එල්ල වී මාතෘ භූමියම ඔවුන්ගේ ග්‍රහණයට නතු විය. 1818 විමුක්‌ති අරගලය කැරැල්ලක්‌ ලෙසින් අර්ථකථනය කිරීම සාවද්‍ය වුවකි. එය සැබෑ විමුක්‌ති අරගලයකි.

”1815 දී ආරම්භ වූ උඩරට ඉංග්‍රීසි පාලනය බිඳ දමා ස්‌වදේශිකයන්ගේ රජයක්‌ පිහිටුවීමේ අදහසින් 1818 ඔක්‌තෝම්බර් මස අරඹා ගෙන යන ලද්දා වූ මුළු උඩරට ප්‍රදේශය පුරාම වාගේ ව්‍යාප්ත වී ගිය මහා සිංහල පෙරළිය උඩරට කැරැල්ල නමින් හැඳින් වේ. ප්‍රතිෂ්ඨාපිත රජයකට විරුද්ධව ගෙන යන ලද යුද්ධ ව්‍යාපාරයක්‌ නිසා ”කැරැල්ල” නමින් හංවඩු ගැසුන එය ඇත්ත වශයෙන් ම සිංහලේ ප්‍රථම නිදහස්‌ සටන නොවී දැයි යන්න ඉතිහාසඥයන් බොහෝ දෙනකු නඟන ප්‍රශ්නයකි.

(සිංහල විශ්වකෝෂය, iv කාණ්‌ඩය, 392 පිටුව, මාලනී පී. ගමගේ මහත්මිය.)

උඩරට ගිවිසුමට බලපෑ හේතු

1815 දී උඩරට ගිවිසුම අත්සන් කිරීමට හේතු වූයේ නායක්‌කර් වංශිකයන්ගේ දූෂිත පාලනයයි.

1815 ඉංග්‍රීසීන් උඩරටට පා තබන විට ඔල්වරසන් දී පිළිගත්තේ ශ්‍රී වික්‍රම රාජසිංහ රජුගේ ප්‍රජා පීඩාකාරී පාලනයට නතු වූ උඩුනුවර, යටිනුවර, සබරගමු ප්‍රදේශවාසීන් පමණි.

”උඩරට සිංහල ජනතාව දූෂිතවූ ක්‍රෑර පාලනය නිසා සිංහල කිරුළ දරා සිටිමේ අයිතිය නැතිකරගත් සේ තමන් සැලකූ ශ්‍රී වික්‍රම රාජසිංහයන් රජ පදවියෙන් පහ කිරීමේ කාර්යය සඳහා ඉංග්‍රීසීන්ට තම සහාය දුන්නා විනා උඩරට ස්‌වාධීන රාජධානිය, රාජ්‍යත්වය හෝ පාලන පද්ධතියක්‌ ඉංග්‍රීසීන්ගෙන් ලබා ගැනීමට සිතා ඔවුන් හා එක්‌ නොවූහ.” (සිංහල විශ්වකෝෂය iv කාණ්‌ඩය, 393 පිටුව, මාලනී පී. ගමගේ මහත්මිය.)

”උඩරට ජනතාව ඔවුන්ගේ පර පීඩනයන්ගෙන් මුදවා ගැනීම සඳහා ද අවසන් වශයෙන් පරම්පරා තුනක්‌ දේශව්‍යාප්ත ප්‍රජා පීඩනයක්‌ ගෙන ගිය මලබාර් ආධිපත්‍යය වෙනස්‌කරලීම සඳහා ද තමන් යටතේ තබා ඇති බලසම්පන්න යුද ආම්පන්න යෙදීමට උතුමාණන් වහන්සේ තීරණය කර ඇත්තාහ” යි ද කියවේ.

(සිංහල විශ්වකෝෂය iv කාණ්‌ඩය, 393 පිටුව, මාලනී පී. ගමගේ මහත්මිය.)

”උඩරට ජනතාව විෂයෙහි නායක්‌කර් වංශිකයන් දැක්‌වූ නීතිය ක්‍රියාත්මක කිරීමේ බලය ද අමානුෂික විය. රොබට්‌ නොක්‌ස්‌ මහතාගේ ”එදා හෙළදිව” කෘතිය පෙන්නුම් කරන දරුණු දඬුවම් ක්‍රම 1815 වන විට ද සිංහල රාජ්‍ය තුළ විය. එම දරුණු දඬුවම් ක්‍රම ද රාජ්‍ය විරෝධී ගිවිසුම්වලට හේතු වූ කරුණක්‌ විය හැකිය.

උඩරට රාජ්‍යයට එරෙහිව ගිවිසුම අත්සන් කළේ ජාතියේ අයිතීන් දිනා ගැනීමටය. එහෙත් 1815 ගිවිසුම නොබෝ දිනකින් ඉංග්‍රීසීහු කඩ කළහ. හෙන්රි මාෂල් දක්‌වන පරිදි

”දැන් නුඹලා රජු සිහසුනෙන් පහ කර අවසානය. නුඹලාගෙන් අපට කිසිවක්‌ ඕනෑ නැත. එහෙයින් දැන් යන්නට හොඳයි” උඩරට හැරදමා ඉංග්‍රීසීන් මුහුදුකරයට යන්නේ කවදා දැයි විමසූ ඇතැම් සිංහලයෝ පැවසූහ.” යන්නෙන් සිංහල විශ්වකෝෂය සඳහන් කරයි.

උඩරට ජනතාවගේ ඉංග්‍රීසි විරෝධී විමුක්‌ති සටනට බලපෑ හේතු

i. දිගු කලක්‌ දිවි දෙවැනි කොට ආරක්‍ෂා කළ ස්‌වාධීනත්වය නැතිවීම.

ii. ප්‍රජා පීඩක හිංසාවාදී පාලනයක්‌ ඇති වීම.

iii. ජාතික ආගමික චාරිත්‍ර වටා ගොනු වී තිබුණු සමාජ ආර්ථික රටාවන්ට හානි පැමිණිම යන මුඛ්‍ය හේතූන් විමුක්‌ති සටනට ගොඩනැඟුණු සාධකයන්ය.

1815 උඩරට රාජ්‍ය ඉංග්‍රීසීන්ට යටත් වූයේ උඩරට වැසියන්ගේ හෝ රදළයන්ගේ කැමැත්තෙන් නොවේ. ශ්‍රී වික්‍රම රාජසිංහ රජුගේ පීඩාකාර පාලනයෙන් මිදීමට ඉංග්‍රීසීන්ගේ සහාය පැතුවා විනා රාජ්‍ය ස්‌වාමීත්වය ලබා දීමට උඩරට වැසියන් කැමැති නොවූහ. නායක්‌කර් වංශිකයන්ගේ ප්‍රජා පීඩාකාරී නීතිරීතිවල බිහිසුණු බව ඇහැළේපොල කුමාරිහාමිට වංගෙඩියේ දා දරුවන් කෙටීමට නියම කිරීමෙන් පැහැදිලි වෙයි.

බුදු සමය හා සිංහල චාරිත්‍රත් කඩ නොකොට පවත්වා ගෙන යැම ඇතුළු ගිවිසුමට උඩරට නායකයන් අත්සන් කළ ද ඉංග්‍රීසීන් විසින් ගිවිසුම කඩ කරනු ලැබීය. බුද්ධාගම හා රදළ ප්‍රධානීන්ගේ අයිතිවාසිකම් හා වරප්‍රසාද සුපුරුදු පරිදි 1815 ගිsවිසුමෙන් ආරක්‍ෂා කිරීමට පොරොන්දු වුවද අන්‍ය ලබ්ධික ඉංග්‍රීසීන්ට බුදු සමය හා ඒ හා බැඳුණු සංස්‌කෘතික සමාජ රටාව පිළිබඳ අවබෝධයක්‌ නොමැති විය. ගිවිසුමට පෙර එසවූ ඉංග්‍රීසි කොඩිය ඇදදමා පෑගූ වාරියපොළ සුමංගල හිමියන්ගේ වීර ක්‍රියාවලියෙන් විජාතික පාලනය ඇති වීමටත් පෙර ජාතිය සතු ප්‍රතිවිරෝධය සංකේතවත් විය.

ශාසනයේ ආරක්‍ෂාව හා භාරකාරත්වය පිළිබඳව පැවැති රාජ්‍ය උරුමය අන්‍ය ලබ්ධික පාලනයෙන් වෙනස්‌ වීම ද උඩරට ජනතාවගේ රාජ්‍ය විරෝධීභාවයට හේතු විය. බ්‍රිතාන්‍යයන් පන්නා දමා සිංහල රජෙකු පත් කිරීමට වරම් යදිමින් බින්තැන්නේ සහ කතරගම දේවාලවලට පුද පඬුරු යෑවීම ගැන 1816 උඩගබඩා නිලමේ වූ මඩුගල්ලට විරුද්ධව චෝදනා නගා නඩු විභාගයෙන් වරදකරු කොට යාපනයේ සිර අඩස්‌සියේ තබන ලදී. රදළවරුන්ට තිබුණ විශේෂ පිළිගැනීම නැතිවීමද, භික්‍ෂුන් වහන්සේට නිගරු කිරීම ද, පිදිය යුත්තන් පිදීමේ සමාජ සම්ප්‍රදාය උල්ලංඝනය කිරීම ද, ඉංග්‍රීසී විරෝධි ආකල්පය ප්‍රචලිත වීමට හේතු විය. සිංහලයන් පිළිකුල් කළ හරක්‌ මැරීම, විහාර දේපොළ මංකොල්ලකෑම, සොරකම් කිරීම වැනි ප්‍රචලිත නොවූ දුරාචාරයන්ට ඉංග්‍රීසීන් හා ගැති කණ්‌ඩායම්වල සහාය ලැබීම ද විමුක්‌තිකාමී හෘදයස්‌පන්දනය වේගවත් කිරීමට හේතු විය.

අදිකාරම් දිසාව, මඩිහේ ලේකම් යන තනතුරු සියල්ල රදළ වංශික පවුල්වල අයට සීමා වී තිබිණි. තවලම් හිමිකරුවන් වූ මුස්‌ලිම්වරුන් ප්‍රවාහන කටයුතු මුහුදුබඩ ප්‍රදේශයේ සිටම සිදු කළේය. ඒවා පාලනය කළේ සිංහල ප්‍රධානීන් ය. ඔවුන්ට තෑගි භාණ්‌ඩ හා බදු මුදල් ද ලැබිණි. මුස්‌ලිම් සිංහල භේදය ඇති කළ ඉංග්‍රීසීන් මුස්‌ලිම්වරුන්ගේ පක්‍ෂපාතීභාවය ඔවුන් වෙත යොමු කරවා ගනු ලැබීය. ඉංග්‍රිසීන් යටතේ මුස්‌ලිම් පෙරහැරක්‌ පැවැත්වූ අවස්‌ථාවේද ඉංග්‍රීසීන්ගේ වරප්‍රසාද ලැබීය. මෙහිදී බෞද්ධ භික්‍ෂුවකට හිරිහැර කළ අතර ඉංග්‍රීසීන් කෙරෙහි සිංහලයන්ගේ අප්‍රසාද විය. මුස්‌ලිම්වරුන් ගැන සඳහන් කළ ඉංග්‍රීසි පාලකයන් ”ඔවුන් අපේ ම ජන කොටසක්‌ සේ සැලකිය හැකි බැවින් මේ ප්‍රදේශයට යුද හමුදා සේනාංකයක්‌ අවශ්‍ය නැතැයි මටසිතේ” යනුවෙන් වෙල්ලස්‌ස ප්‍රදේශය සම්බන්ධයෙන් මේජර් හාඩ් ආණ්‌ඩුකාරවරයාට ලියා යවා ඇත. වෙල්ලස්‌සේ මඩිහේ ලේකම් ධුරය ඉංග්‍රීසිහු හජ්ජි මරික්‌කාර් නම් මුස්‌ලිම් ජාතිකයාට පැවරිණි. සිංහල රදළ පවුල්වලට අයත් මෙම ධුරය අන්‍ය ආගම් ලබ්ධිකයකුට පැවරීම නිසා ඌවේ ජනතාව වඩාත් කුපිත වූහ.

උඩරට පාලන ක්‍රමය වෙනස්‌ කළ නොහැකි ලෙස රාජාණ්‌ඩුවට හා සම්බන්ධ වී තිබිණි. නිතර දෙවේලේ දකින රජෙකුට සිංහලයන් පුරුදු වී සිටියේය. කිසිදින නොදකින රාජ්‍යත්වයක්‌ අපේක්‍ෂා නොකළේය. ඉංග්‍රිසීන් උඩරට පදිංචිවීම ද අපේක්‍ෂා නොකළේය. ගිවිසුමේ 04 වැනි වගන්තියෙන් ප්‍රධානීන්ගේ වරප්‍රසාද හා බලතල 12 වැනි වගන්තියෙන් ඛණ්‌ඩනය වන ආකාරයක්‌ දිස්‌විය.

”බුද්ධ ශාසනය හා දේවාලගමද කඩකළ නොහැකිව පවත්වන්ඩ ඕනෑය යන එහි කටයුතු ද සංඝයා ද විහාරස්‌ථාන ද දේවාල ද පවත්වන්ඩ ඕනෑය” යනුවෙන් සඳහන් ගිවිසුමේ 05 වගන්තිය ඛණ්‌ඩනය කළේය. ඉංග්‍රීසීහු මහනුවර සෙමනේරියක්‌ ඇරඹීමට ක්‍රියා කිරීම එක්‌ නිදසුනකි. ඉවැන්ජලිකන්වාදීහු ක්‍රිස්‌තියානි ආගම උඩරට ව්‍යාප්ත කිරීමට ද ක්‍රියා කළේය.

ගිවිසුම අත්සන් කළ ද දේශයේ අනන්‍යතාවය උල්ලංඝනය වීම පිළිබඳ ජනතාවගේත්, භික්‍ෂුන් වහන්සේගේත් නොසතුට පළ වූ බව වාර්තා වේ.

සෙංකඩගල සිට ප්‍රත්‍යන්ත ප්‍රදේශයක්‌ බලා ගමන් කළ යතිවරයන් වහන්සේ නමකගේ පහත සඳහන් ප්‍රකාශයෙන් සිංහලයන්ගේ අසරණබව කොතෙක්‌ දැයි පැහැදිලි වේ.

”අනේ කූඹියනේ

තොපටත් රජෙක්‌ ඉන්නේ

අපට නෑ ඉන්නේ

ඒ නිසාවෙන් අප තැවෙන්නේ

රජෙක්‌ ලැබුනෝතින්

කොඩි සේසත් නගන්නේ

බෙර හසුරුවන්නේ

සාදු නාදෙන් ගිඟුම් දෙන්නේ

ජාතික ස්‌වාධීනත්වය පිළිබඳ නිජබිමක්‌ වූ ඌවේ සටන් ව්‍යාපාරය ඉහත කී කරුණ නිසා සමාරම්භ විය.

වෙල්ලස්‌සට ලැබුණු රාජ්‍ය සම්මානය

ඌව වෙල්ලස්‌සේ අනභිභවනීය සටන්කාමීහු සිටියහ. කීර්ති ශ්‍රී රාජසිංහ රජු සමයේදී කරන ලද යුද්ධාභ්‍යාස පෙළපාලියකදී ලංකාවේ අග්‍රේෂ්වර ධනුර්ධර්යා වශයෙන් ජය ගත්තේ වෙල්ලස්‌සේ වැසියෙකු බව එක්‌ ජනකතාවක සඳහන් වේ. ඔහුගෙන් පැවතෙන්නෝ අදත් දුනුකාර මුදියන්සේලා නමින් වෙල්ලස්‌සේ ගම් කීපයක පදිංචිව සිටිති.

(රසවාහිනිය, 1917 ii මාර්තු 09 කලාපය, 11 පිටුව)

විමුක්‌ති අරගලයේ ඇරඹුම

උඩරට රජ කළ නායක්‌කර් වංශයෙන් පැවැත එන අයෙකු කියන සැකකටයුතු අමුත්තෙකු වෙල්ලස්‌සට ආසන්න ඌවේ ගිනිකොන පෙදෙසේ දී උඩරට සංඝයා වහන්සේ කීපනමක්‌ ද සමඟ දක්‌නට ලැබුණු බව ඌවේ දිසාපති පදවිය දැරූ විල්සන්ට දැන ගන්නට ලැබිණි. විල්සන් විසින් එම තොරතුරු උඩරට පෙදෙසේ පරිපාලන භාරව සිටි ප්‍රධානියා වූ ජෝන් ඩොයිලි වෙත ක්‍රි. ව. 1817 සැප්තැම්බර් 11 වැනි දින දක්‌වන ලදී. ඌවේ කැරැල්ල සම්බන්ධයෙන් ලැබුණ පළමුවන තොරතුර මෙය විය.

(ඌව වංශකථා II, 215 පිටුව)

මේ අනුව අමුත්තා අල්ලා ගැනීමේ කාර්ය හ-ජි මුහන්දිරම්ට පැවරුණු අතර ඒ අතර අමුත්තා කතරගම දේවාලය වැඳ පුදා ගැනීමට ඊතල රැගත් වැද්දන්ගෙන් යුත් හමුදාවක්‌ සමඟ ඌවට ඇතුළු වී වෙල්ලස්‌ස හා බින්තැන්න දෙසට ගිය බව ආරංචි වූ හ-ජි මුහන්දිරම් හා මුස්‌ලිම්වරු කීපදෙනෙකුගෙන්යුත් හමුදාවක්‌ ඔහු සමඟ ලුහුබැඳ ගියබවත් වෙල්ලස්‌සේ පින්නවැල්ලේදී ආයුධ රැගත් පිරිසක්‌ විසින් හතරදෙනකු අල්ලා ගත් බවත් ඌව වංශකථාව පෙන්වා දෙයි. එසේ වුවද බූටෑවේ රටේ රාළට හ-ජි අල්ලා ගන්නට හැකි විය. හ-ජි දෙයියෝ නමින් හැඳින විල්බාවේ හෙවත් දොරේසාමි නමැති සිහසුනට උරුම කී අය කරා යෑවීම නිසා විල්සන් කලබලයට පත් විය.

මේජර් ජනරාල් ඩග්ලස්‌ සිල්වෙස්‌ටර් විල්සන්

මේජර් ජනරාල් ඩග්ලස්‌ සිල්වෙස්‌ටර් විල්සන් උඩරට රාජ්‍යයට අයත් ඌව ප්‍රදේශය මහනුවර රාජ්‍ය සමඟ දැඩි සබඳතා පැවැත්වීමට භෞතික පරිසරයෙන් බාධා ගෙන දුන්නද උඩරට රාජ්‍ය නායකයන් පැමිණ නවාතැන් ගත් ස්‌ථානය වූ වර්තමාන කැප්පෙටිපොල ගවරම්මානයේ පිහිටි ප්‍රාදේශීය රාජ්‍ය මධ්‍යස්‌ථානයේ පදිංචියට පැමිණියේය. විල්සන් බංගලාව නමින් පසු කළ ප්‍රචලිත විය. ඉංග්‍රීසීන් උඩරට අල්ලා ගත් පසුව මෙකී මධ්‍යස්‌ථානය ඌවේ දිසාපති හැටියට පත්ව ආ විල්සන් නමැති අයගේ බල මධ්‍යස්‌ථානය විය. කැප්පෙටිපොළ බලකොටුව වර්තමානයේදී ද පවතින අතර අසුන් රැඳවූද, සේනාව සංවිධානය කළා වූද, මධ්‍යස්‌ථානය ලෙස මෙම බලකොටුව වැදගත් විය. ගවරම්මාන විල්සන් බංගලාවේ සිටි විල්සන් කැප්පෙටිපොල කොටුවේ සේනා සංවිධානයේ සිටි ඉංග්‍රිසීන්ගේ අශ්ව සේනාව කැටුව කෙටේරවෙලට පැමිණි බව සඳහන් වේ. ඔක්‌තෝබර් 14 දින වෙල්ලස්‌ස බලා පිටත් වූවේ හ-ජි බේරා ගැනීම සඳහා ය. පින්නවැල්ලට එන විට ඔහුට මුස්‌ලිම්වරු කීපදෙනෙකු පමණක්‌ දක්‌නට ලැබිණි. විල්බාවේ සමග සෙසු පිරිස්‌ ගෙවල් හැරදමා ගොස්‌ තිබිණි. හිරබාරයට ගත් හ-ජිද බින්තැන්නට ගෙන ගිය බව විල්සන්ට දැන ගන්න ලැබිණි.

මල්හෑවගමට අයත් මීගහපිටියේ රටේ රාල ජාතිවාත්සල්‍යයෙන් ඔද වැඩුණු දේශප්‍රේමී නායකයෙකි. මේජර් ජනරාල් ඩග්ලස්‌ සිල්වෙස්‌ටර් විල්සන් කොටේරවෙලට එන බව දැන ගත් මීගහපිටියේ රටේ රාල පිරිස කැටුව පැමිණ ඊ සැරයක්‌ යෑවූ බව ද එමගින් ඔහු ජීවිතක්‍ෂයට පත් වූ බව ද සඳහන් වේ.

(ඩී. පී. වික්‍රමසිංහ මහතා, රසවාහිනිය. 1967 මාර්තු ii කාණ්‌ඩය, 9 කලාපය 12 පිටුව)

බූටෑවේ රටේ රාළ

බූටෑවේ රටේ රාළ මේ වන විට විමුක්‌ති අරගලය මෙහෙය වූ ප්‍රබල නායකයකු විය. බූටෑවේ රටේ රාළගේ නම ඇසූ පමණින් ඌවේ සිංහලයන් යුද පෙරමුණට ආ බව කියවේ. 1818 අප්‍රේල් 18 ඉංග්‍රීසි හමුදාවේ සිටි මැලේ භට පිරිසක්‌ සිංහලයන්ට පක්‍ෂපාතී කර ගැනීමට පවා උත්සාහ ගත්තේය. එය සිංහලයන්ගේ උගුලක්‌ බව රොබට්‌ බ්‍රවුන්රිග්ගේ මතයයි. පස්‌සර ටිකිරි මල්ලියාගේ සාක්‍ෂියේදී බූටෑවේ රටේ රාළගේ නම කීප වාරයක්‌ සඳහන් විය. රාජ ප්‍රතිරූපකයා ඉතාමත් ළඟින් කටයුතු කරමින් ඌවේ කැරැල්ල ඇවිලීමට ක්‍රියා කළේය. බූටෑවේ රටේ රාළගේ නිවසට විල්සන් යන විට ඔහුට දක්‌නට ලැබුණේ ඊතල රැගත් දෙසීයක්‌ රැකවල්ලා සිටි බවයි.

”විල්සන් විසින් ඔවුන් සිය පක්‍ෂයට හරවා ගන්න ප්‍රයත්න දැරූ නමුත් බූටෑවේ රටේ රාළගේ පිළිතුර වූයේ විල්සන් සමඟ මිතුරෙකුගේ මට්‌ටමින් සාකච්ඡා කිරීමට කිසිසේත්ම නැති බවත් සතුරෙකු වශයෙන් මුහුණ දීමට කිසිම බියක්‌ නැති බවත් ය. ඒ අනුව විල්සන්ගේ පිරිස විසින් ඔවුන්ට පහර දීමෙන් පසුව ඔවුහු විසිර ගියහ. එතැනින් ඉදිරියට ගිය විල්සන් 16 දින කොටේරවෙලට ළඟා වෙද්දී එහිද දුණු ඊතල රැගත් හයසීයක හත්සීයක පිරිසක්‌ රැස්‌ව සිටි බව දක්‌නට ලැබිණි. එතැනදී ද ඔහුගේ සාම සාකච්ඡා අසාර්ථක විය. ඉංග්‍රීසි පාලනයට විරුද්ධව පැන නැඟී ඇති මෙම විරුද්ධත්වය සුළුපටු එකක්‌ නොවන බවත්, එය මැඬලීමට තමා සතු බලය සහ ශක්‌තිය ප්‍රමාණවත් නොවන බවත් අවබෝධ කොටගත් ඔහු පොල්වත්ත සහ තල්දෙන හරහා වූ වෙනත් මාර්ගයකින් බදුල්ල බලා ආපසු යන්නට පිටත් විය. අතරමඟ සැඟවී සිටි කණ්‌ඩායම් ඔවුන්ට අවමන් කර කෑ ගැසුවා විනා කිසිම හිරිහැරයක්‌ කළේ නැත. එහෙත් ඊතළ වත්ත දේවාලය අසලදී මුහුණදීමට සිදුවූ තත්ත්වය ඉතාම ශෝචනීය විය. දේවාල අසළ ලැඟුම්ගත් විල්සන් ගේ පිරිස ගිමන් හරිමින් සිටියදී කීපදෙනකු සමඟ විල්සන් අසල වූ ඇළට ගොස්‌ දිය නෑමට සුදානම් වෙද්දී එතනට පැමිණි වැද්දන් කීපදෙනකු ඔහු සමඟ සාකච්ඡාවට කැමැතිබව පවසා ඔහු තනිකොට ස්‌වල්ප දුරක්‌ රැගෙන ගොස්‌ දුනු ඊතල වැස්‌සක්‌ මෙන් ඔහු වෙත එවා ඔහු මරා දමන ලදී. ඒ බව දැනගත් ඔහුගේ පිරිස එතැනට එන විට ඔහුගේ මළකඳවත් නොවීය.

(ආචාර්ය මාලනී ඈඳගම, ඌව වංශකථාව I 215 පිටුව)

මේ අනුව විල්සන්ගේ ඝාතනය ගැන මත දෙකක්‌ ඇති බව පැහැදිලිය.

”කැරැල්ල අසාර්ථක වන විට වැදි රටේ මාරගල කන්දේ ගල්ලෙනක සැඟවී සිටියදී බූටෑවේ රටේ රාළ අල්ලා ගැනීමට ඉංග්‍රීසීහු සමත් වූහ. එතුමා සැඟවී සිටි තැනට මග පෙන්නුවේ කොහුකුඹුරේ රටේ රාළගේ පුත්‍රයා යයි කියනු ලැබේ. 1818 ඔක්‌තෝබර් 20 දින බිබිලේ කොටබෝවේදී අධිරාජ්‍යවාදීහු මේ ඌවේ ශ්‍රේෂ්ඨ පුද්ගලයාගේ දිවි තොර කළහ

(ඌව වංශ කථාව ii, 361 පිටුව)

වීර කැප්පෙටිපොල

ඇහැළේපොල නිළමේ ආණ්‌ඩුකරුගේ සිත් දිනා ගැනිම සඳහා කැරැල්ල මැඬ පැවැත්වීමට සිතීය. කැරැල්ල මැඬපවත්වා ඉංග්‍රීසීන් හා ගිවිසුමක්‌ මත රජකම ලබා ගන්නටද උත්සුක වී ඒ බව කැප්පෙටිපොලට ඒත්තු ගැන්වීය. ඉංග්‍රීසීන්ගේ නියෝජිතයකු ලෙසින් 1914 ඔක්‌තෝම්බර් 22 දින කැප්පෙටිපොල වෙල්ලස්‌සට ගියේ එහි කැරැල්ල මැඬ පැවැත්වීමටයි.

විල්සන්ගෙන් හිස්‌ වූ බදුලු දිසාපති පදවියට සෝවර්ස්‌ පත් කෙරුණි. වෙල්ලස්‌ස දිසාව වූ කොබ්බෑකඩුව ද ඌව දිසාව වූ කැප්පෙටිපොළ ද කලබල මැඬලීමටට ඒ ඒ දිසාවවලට යෑවීය. වයස්‌ගතව සිටි මිල්ලෑවට ඒ කාර්ය කිරීමට අපහසු වූයෙන් වෙල්ලස්‌ස දිසාවන්ද කැප්පෙටිපොලට පැවරිණ.

”ඉංග්‍රීසීන් සමඟ ඌවට ගිය කැප්පෙටිපොල අලුපොතදී තම පිරිසෙන් වෙන්ව අසු මෙහෙයවා ඉදිරියට ගොස්‌ ඇත. එහිදී කැරලිකරුවන් පිරිසක්‌ විසින් ඔහු වටකර ගනු ලැබූ අතර තමන් පත්ව ඇති අනතුරින් මිදීමට සූර්ය දේවාරාජයා බඳු රජෙකු දැන් පහළව ඇති බවත් එම රජු සමඟ එක්‌වී තමන්ට සහයෝගය දෙන ලෙසත්, නොඑසේ නම් ඔහුගේ හිස රජතුමා වෙත ගෙන යැමට තමන් නොපැකිලෙන බවත් එම පිරිසේ නායකයා වූ තට්‌ටඹ කෝරාළ කැප්පෙටිපොල නිලමෙ අමතා කීවේය. මෙහිදී සටන්කරුවන් සමඟ එක්‌ වන්නට තීරණය කළ කැප්පෙටිපොල තමන් සමඟ පැමිණ භට හමුදාව ඔවුන්ගේ ආයුධත් සමඟ පෙරළා යෑවීමට තරම් උතුම් ගුණ වලින් යුක්‌ත විය.

එමෙන්ම උඩරට ගිවිසුම අත්සන් කිරීමේදී ගලගම හා ගලගොඩ යන දිසාවේවරුන් හැරුණු විට මොනරවිල නමින් සිංහල අක්‌ෂරයෙන් අත්සන් කළේ කැප්පෙටිපොල නිළමේ පමණි. එමගින්ද දේශමාමක ස්‌වභාව ඉස්‌මතු විය.

කොහුකුඹුරේ රටේරාළ සිය සෙනඟ පිරිවරා කැප්පෙටිපොල හමුවී පහත සඳහන් කවි දෙපදය පැවැසීය.

පිප්පෙන විදේසික බලමුළු දැකීමට

හැප්පෙනවාද මේ රට උරුමයි අපට

අපරාධීනත්වය අගය කළ කැප්පෙටිපොල අතින් කවි දෙපදයක්‌ මෙසේ කියවිණි.

ලොප්කර දමන තුර සුදුරුදු බල නිවට

කැප්පෙටිපොල මමයි නොබියව යමු පෙරට

”තට්‌ටඹ කෝරාළ යනු කොහුකුඹුරේ රටේ රාළ වියයුතු බව ඉතිහාසඥයන්ගේ මතය වේ.”

(ජ්‍යෙෂ්ඨ කථිකාචාර්ය අනුර මනතුංග මහතා, වීර මොනරවිල කැප්පෙටිපොල නිලමේ, 08 පිටුව)

”තොපේ තුවක්‌කු වලින් තොපට වෙඩි තැබීම සිංහල අපට තරම් නොවේ. මේ තවක්‌කු තොපේ ආණ්‌ඩුකාරයාට භාරදී ඌවේ දිසාව ඉංග්‍රීසින්ට එරෙහිව නැගී සිටින බව දන්වා සිටිව්.”

(දිවයින බදාදා අතිරේකය, නොවැම්බර් 25, පිටුව 03, මහදිසාවේ බණ්‌ඩාර ඇටිපොල)

”....... මේ කැරැල්ල ඌවේ දිසාවගේ එක්‌ වීම නිසා වඩාත් ශක්‌තිමත් විය. පසුව මට දැනගන්නට ලැබුණ තොරතුරු අනුව මේ මුළු කුමන්ත්‍රණයේම ආරම්භකයා හා සංවිධායකයා මේ දිසාපතිවරයා බව මට අවබෝධ විය.” 1818 පෙබරවාරි 23 වැනිදා ලංකාණ්‌ඩුකාර බ්‍රවුන්රිග් විසින් ඉන්දියාවේ ඉංග්‍රිසි ආණ්‌ඩුකාරයා වෙත යවන ලද ලිපියක සඳහන් වේ. කැප්පෙටිපොල අදිකාරම රාජ ෙද්‍රdaහියකු මෙන් සිරභාරයට ගන්නා ලෙස 1818 මාර්තු 19 වැනිදා රාජාඥවක්‌ නිකුත් කරන ලදී. එම ආඥ පත්‍රය අනුව කැප්පෙටිපොල අල්වා දෙන කෙනෙකුට පගෝදි 2000 ක්‌ තෑගි දෙන බවද ප්‍රකාශිත විය. විවිධ හේතූන් නිසා ඔක්‌තෝබර් මාසය තරම් වන විට සිංහලයන්ගේ සටන සම්පූර්ණයෙන්ම වාගේ පිරිහෙන්නට වූයෙන් කැප්පෙටිපොල ආදී බොහෝ කැරලි නායකයෝ අනුරාධපුර පෙදෙසට පලා ගියහ. තම අනුගාමිකයන් කිහිප දෙනෙකුත් සමඟ අනුරාධපුරයේ පුල්ලයන්කුලම් අසල පරවහගම නම් ගමේ වලව්වක සැඟවී සිටි කැප්පෙටිපොල ලෙෆ්ටිනන්ට්‌ ඕනල් නම් යුද්ධ නිලධාරියා විසින් සිරභාරයට ගන්නා ලදී. එම නිලධාරියා වලව්වට ඇතුළුවන විටම කැප්පෙටිපොල ”මම තමයි කැප්පෙටිපොල” යි දෙවරක්‌ හඬ නඟා කියා ඔහුගේ අතට අතදී ආචාර කළ බව කියනු ලැබේ. සිරභාරයට ගනිද්දී කැප්පෙටිපොල සිටියේ අසනීපයෙනි. ඔහු සමඟ සිටි සගයෝ පෑල දොරින් පැන ගොස්‌ සිටියෝය. මෙසේ අල්වා ගත් කැප්පෙටිපොල මහනුවරට ගෙනවිත් 1818 නොවැම්බර් 14 වැනිදා යුද්ධ නීතිය යටතේ ඔහුට විරුද්ධව නඩු පවරන ලදී. කැප්පෙටිපොලට විරුද්ධව නඟා තිබුණු චෝදනා සියල්ල අධිකරණය ඉදිරියේ ඔප්පු වූයෙන් උඩරට නීතිය අනුව රාජාෙද්‍රdaහියකුට දෙන ඉහළම දඬුවම වූ හිස ගසා මරා දැමීමට නියම විය. ඒ අනුව දඬුවම පැමිණ වීම 1818 නොවැම්බර් 26 වැනිදා බෝගම්බර වැව අසලදී සිදුකරන ලදී. තමාට මරණ දඬුවම ලැබෙන්නට ස්‌වල්ප වේලාවකට කලින් ආරක්‍ෂක නිලධාරීන් කැටුව දළදා මැදුර වෙත ගිය කැප්පෙටිපොල අදිකාරම්තුමා තමා ඇඳසිටි තුප්පොට්‌ටිය ගලවා දළ¹ වහන්සේට පූජාකොට වැඳ වධක ස්‌ථානය වෙත ගොස්‌ නිතරම හිනේ සඟවාගෙන තිබුණු පුස්‌කොළයේ ලියන ලද කුඩා ”ධම්ම පදය” ගෙන මඳක්‌ කියවා බලා තම හිස කැපීමට සැරසී සිටි ගහලයා දෙස බලා ”බොල එක පහරින්ම මගේ බෙල්ල කපවයි කියා” ”ඉතිපිසෝ අරහං” පාඨය කියන්නට පටන් ගත් බවත් වධකයාගේ කඩු හරින් කැපී වැටෙන විට අරහං යන ශබ්දය නිකුත් වූ බවත් කියෑවේ. මෙසේ මේ සිංහලයාගේ ජීවිතය අවසන් විය.

(සිංහල විශ්ව කෝෂය, 7 කාණ්‌ඩය, පළමුවන කලාපය, 159 පිට, ආර්. එච්. එම්. පියසේන මහතා)

කැලණිය විශ්වවිද්‍යාලයේ ජ්‍යෙෂ්ඨ කථිකාචාර්ය අනුර මනතුංග මැතිතුමන් විසින් දැඩි පර්යේෂණයක්‌ කොට ලියන ලද ”වීර මොනරවිල කැප්පෙටිපොල නිලමේ” නමැති කෘතිය ආශ්‍රිතව කැප්පෙටිපොල නිලමේ විසින් ලබාදුන් අසහාය විමුක්‌තිකාමී දායකත්වයද මැනවින් සඳහන් වේ.

අවශේෂ විමුක්‌තිකාමීහු

මහාචාර්ය විමලානන්ද තෙන්නකෝන් සූරීන් විසින් දේශ විමුක්‌ති අරගලයට උරදුන් විමුක්‌තිකාමීන් ගැන සඳහන් කොට ඇත.

කැරැල්ල ගැන විස්‌තරාත්මක තොරතුරු ලියා ඇති තත් කාලීන බ්‍රවුන්රිග් ආණ්‌ඩුකාරයාගේ වෛද්‍යවරයා ලෙස 1816-1820 වකවානුවේ දිවයිනේ සිටි ජෝන් ඩේව් මහතා මේ කැරැල්ල නිසා මරණයට පත් ස්‌වදේශිකයන්ගේ සංඛ්‍යාව දස දහසක්‌ පමණ වෙතැයි AN Account of the intrerior of

Ceylon its inhabitants of Ceylon 1821 නමැති ග්‍රන්ථයේ සඳහන් කොට තිබේ.

අකරුකඩුවේ මොහොට්‌ටාල, ඌව ඔය පළාත අත්තනායක මොහොට්‌ටාල, අන්ගෙලිකුඹුරේ නිලමේ (බින්තැන්න), අළුගොඩ පිහනරාළ (ඌව ඔය පළාත), අලමුල්ලේ මහබැත්මෙරාළ (ඌව වෙල්ලස්‌ස), අළුකල්ඕවිට රටේරාළ, (බුත්තල), අලුත්වෙල මහදුරයා (බදුල්ල), අළුපොත තලවත්තේ ගම්මහේ, ඉකිරියම් පොළ මිටිගම්මහේ, (වෙල්ලස්‌ස), ඉඩමේගම ගන්ඇතිරාළ, (යටිකුඹල්වෙල) ඉඩමේගමරාළ, (යටිකිඳ), ඉඹුල්හෙලයාව සට්‌ටම්බි, යනුවෙන් හඳුන්වන ජ්‍යෙෂ්ඨ හා කණිෂ්ඨ දෙදෙනා, ඉනාවේ බුබුළුගෙදර අප්පුරාළ, වෙල්ලස්‌ස ඊතනවත්තේ උන්නාන්සේ ආදී වීරවරයන් දේශය ගලවාගැනීම සඳහා ජීවිත පරිත්‍යාග කළ දේශවිමුක්‌තිකාමීන්ය. ඊතලවත්තේ දේවාලේ කපුරාළ, උඩුගම්ගොඩ ආරච්චි (බුත්තල), උඩුකිඳ බද්දෙරාළ, උඩුකුඹල්වෙල කළුවා, කැටකැලේ කණිෂ්ඨ හා ජ්‍යෙෂ්ඨ මොහොට්‌ටාල දෙදෙනා, උඩුකිඳ කැටගොඩ මුහන්දිරම් යන අය විමුක්‌ති සටන වෙනුවෙන් දිවි පිදූහ. කැටවින්න දිසාවේ මොහොට්‌ටාල (ඌවවෙල්ලස්‌ස) යන දේශීය වීරවරුද, ලංකාවේ අනන්‍යතාව සඳහා ජීවිත පූජා කළහ. ඌව වෙල්ලස්‌සේ සිටි කිරිගල්පොත්තේ පුංචිරාළ, බදුල්ලේ කිරි නයිදා, පරණගම කිරි නයිදා, මලිත්තේ කිරිපරමා, ඌවේ කීරි බණ්‌ඩා, ඔය පළාතේ කිරියගොල්ලේ මුහම්දිරම්, කුඩාදුරගේ මද්දුමයා, කුඩාබදුලුගම්මන රටේරාළ (බිබිලෙ) කුමාරපට්‌ටියේ සට්‌ටම්බි (ඌවඋඩුකිඳ) කුඹුකැලේ ගිල්පා (බදුල්ල) කුරුගම කෝරාළ (වැල්ලවාය) කුරුගමරාළ (ඌව) කුරුඳුකුඹුරේ දෙවන මොහොට්‌ටාල යනුවෙන් හඳුන්වන දෙවන, තෙවන දෙදෙනා කුලන්හේනා රටේරාළ (වැදිරට) යන අභීත රණකාමීහු ඉංග්‍රීසි සේනාවන් හමුවේ දිවි පිදූහ. කෙහෙල්වත්තේ බණ්‌ඩප්පු හා කෙහෙල්ලොටවෙල බණ්‌ඩා, කොටබෝව මහහරුවේ මොහොට්‌ටාල යන වීරවරයෝ ජාතිය වෙනුවෙන් දිවි දුන්හ. කාට්‌ටල් බද්දෙරාළ (කන්දපල්ල කොරළේ) මැදිකිඳ කොන්තෙහෙල මුහන්දිරම්ද, ඌව කන්දෙපල්ලේ කොස්‌ගම මොහොට්‌ටාල, ඌවේ ගණිතාද, දිවි පිදුවේ විමුක්‌ති අරගලයේදීය. ගන්දෙනියේ මොහොට්‌ටාල, මැදිකිඳගබඩාගමරාළ (ඌව) ගලහිටියාවේ කෝරාළ, උඩුකිඳ ගල්කඩේ මුහන්දිරම්, (වෙල්ලස්‌ස) යටිකිඳ ගල්පොත්තාවේ මොහොට්‌ටාල, ඌවේ ගිනිතලාවේ සියාතු සහ පුත්‍රයා ඌවේ ගොඩගම මුදියන්සේ, ඌව ඔය පළාතේ ගොඩියගම මුදියන්සේ, ගොඩේගෙදර හිටපු අදිකාරම සහ ඔහුගේ සොහොයුරා ගොඩේගෙදර මෙහොට්‌ටාල, තඹානේ උන්නාන්සේ කැරැල්ලේදී දිවිකැප කළ වීරවරයන්ය.

1817-18 උඩරට මහකැරැල්ලට සහභාගි වූ ජාතික වීරවරයන්ගේ නාමාවලිය නමැති කෘතියේ බණ්‌ඩාර මනතුංග වියතාණන්ගේ ගවේශනයට උක්‌ත වීරවරයන්ගේ තතු මතුවී ඇත. තලකුඹුරේ මුදියන්සේ, තලගුනේ වන්නකු නිලමේ, තල්දෙන මොහොට්‌ටාල හා ඔහුගේ බාල සහෝදරයා යන අයද, දන්ගමුවේ මොහොට්‌ටාල දඹවින්නේ මොහොට්‌ටාල හා දරගල සට්‌ටමිබි, යන දෙදෙනාද උඩුකිඳින් මතුවූ විමුක්‌තිකාමීන්ය. දොaවේ මැදිකිඳ මුහන්දිරම් මෙන්ම යටිකිඳ දෙහිගොල්ලේ රටේ රාළද, පස්‌සර දෙහිකිඳවෙල රටේ රාළ මෙන්ම නාවල මොහොට්‌ටාල සහ නෙලුදණ්‌ඩේ මොහොට්‌ටාල, මැදිකිඳින් බිහිවූ දේශ විමුක්‌තිකාමීන්ය. වැල්ලවායෙන් බිහිවූ පොල්ගහවෙල කෝරාළ හා පොල්ගහගෙදර පියෙනරාළද, බදුල්ලේ බද්දේකුඹුරේ විදානේද විමුක්‌ති අරගලයට දායක වූහ.

පහත සඳහන් වීරවරයෝද අධිරාජ්‍ය විරෝධි සටනට උරදී මිය ගියහ. මඩුගස්‌තලාවේ බස්‌නායක රාළ, වියළුව මහන්තේ මොහොට්‌ටාල, වෙල්ලස්‌සේ බදුල්ලගම්මන රටේරාළ, වියලුවේ මාලියද්දේ මැණික්‌රාළ, වියලුවේ මාලියද්දේ මොහොට්‌ටාල, වෙල්ලස්‌සේ මැදගම රටේ රාළ, බූටෑවේ රටේ රාළගේ පියා, මැදිකිඳ මැදපේරුවේ රටේ රාළ, වෙල්ලස්‌සේ මීගහඅරාවේ මොහොට්‌ටාල, බුත්තල මීදෙණියේ මුදියන්සේ, ඌවේ මීවතුරේ හිටපු ලේකම් උඩුකිඳ මුලතවෙල පිහනරාළ දේශය ගලවා ගැනීම සඳහා ඉංග්‍රීසීන් සමඟ සටන් වැදී මිය ගියහ. උඩුකිඳ මුල්ගම, ඌවේ යක්‌කුරාවේරාළ, යටිකිඳ ඉඩමේරාළ, වැල්ලවායේ යාපා අප්පුහාමි, ඌවේ රකුම්ගහවෙල මුදියන්සේ මෙන්ම රත්නායක ගෙදර පුංචිරාළද, කන්දපල්ලේ කෝරළේ රලු වෑවල, කොටල් බද්දේරාළ, රලු වෑවල කෝරාළ, මැදිකිඳ රහුබැද්දේ විදානේ, රහුපල අලුත්පන්නේ මොහොට්‌ටාල සහ පුත්‍රයා එවැනි වීර පුත්‍රයන් ලෙසින් ඉතිහාස කතාවේ ස්‌වර්ණාක්‌ෂර සනිටුහන් ලෙසින් දැක්‌වීමට පුළුවන.

ඉංග්‍රීසි සේනාවේ අඛණ්‌ඩ ප්‍රහාරය එල්ලවන විට එයට ප්‍රතිචාර දැක්‌වූ ඌව නිජබිම කොටගත් පුද්ගලයන් අතර කණිෂ්ඨ හා ජ්‍යෙෂ්ඨ වක්‌කුඹුරේ සට්‌ටම්බි දෙපළද, සොරණාතොට වත්තෙකැලේ මුහන්දිරම් හා මොහොට්‌ටාලද වෙල් අරාවේ රටේ රාළද, වෙල්ලිඅරාවේ කුඩා බැත්මෙරාළද, වේවැල්හින්නේ රටේ රාළද, උඩුකිඳ හදිල්ලේ පිහනරාලද, හමනාවේ රටේරාළද, කොටබෝවේ රටේරාළද, හල්පේ මොහොට්‌ටාලද හාපත්ගමුවේ කණිෂ්ඨ හා ජ්‍යෙෂ්ඨ මොහොට්‌ටාලවරුන්ද, හික්‌ගහලන්දේ විදානේ හා හිඟුරුකඩුවේ හිටපු බැත්මේ රාළද, හිඳගොඩ මොහොට්‌ටාලද, මහපිටියේ බෝගහගෙදර රාළ ද ජාතිය හා දේශය වෙනුවෙන් දිවිහරණ කළ අයවෙති.

උක්‌ත ජාතික වීරවරයන් ගැනද ”වීරවරයන්ගේ නාමාවලිය” නමැති කෘතියේදී බණ්‌ඩාර මනතුංග පඬිවරයාණන් පෙන්වා දෙයි. උඩුකිඳ දෙකිඳ ආරච්චි, අලුතැල්ගල කලුනයිදේ, තුප්පිටියේ බඩල් විදානේ යන අයද මේ වන විට ඌව පළාතේ සමාජ සම්භාවනාවට පත් සිංහල නායකයන් වූ අතර මහනුවර රජවාසල හා සබඳතා ගොඩනැඟුවෝ විය. ජාතියේ පරාධීනභාවයට එරෙහිවූ මෙම වීරවරයන්ද ඉංග්‍රීසීන්ගේ වධබන්ධනයට නතුව ජීවිත හරණය කළ බව දැක්‌වීමට පුළුවන.

1818 කැරැල්ල ආරම්භයේ සිට එහි අවසානය දක්‌වාම එඩිතරවත්ව නිර්භීතවත්ව සටන් කළ කිවුලේගෙදර මොහොට්‌ටාල දිසාපතිවරයාට සහය දැක්‌වූ ප්‍රාදේශීය කැරළි නායකයන් කීපදෙනෙකු පිළිබඳ තොරතුරු අනාවරණය වේ. හාපත්ගමුවේ මොහොට්‌ටාල, ආ¹වෙල මොහොට්‌ටාල, අඹන්වැල්ලේ මොහොට්‌ටාල කොටඹේරාළ ආදීන්ය. මීට අමතරව හිඟුරේවෙල මොහොට්‌ටාල, රාසිංගොල්ලේ මොහොට්‌ටාල, යටිමාදුරේ මොහොට්‌ටාල, නිට්‌ටඹුගොඩ මොහොට්‌ටාල යනාදීන්ගේ නම්ද ජනප්‍රවාදයේ එයි. (වලපනේ ඉතිහාසය 46, 47 පිටු සිරිසේන දේවප්‍රිය)

ඊතණවත්ත, දම්බරාව, බදුලුවෙල තෙරවරු

ඉංග්‍රීසි ආධිපත්‍යයෙන් මිදීම සඳහා ක්‍රියාකළ තෙරවරු රාශියකි. ඊතණවත්ත, දම්බරාව, බදුලුවෙල නමින් ප්‍රකට ගම්වල තෙරවරු ජාතියේ පරාධීනත්වයට එරෙහිව ක්‍රියා කළහ.

”ඉංග්‍රීසීන් විසින් ව්‍යාජ රජු යෑයි හංවඩු ගැසූ සිංහලේ කැරැල්ලේදී නාම මාත්‍ර නායකයාට උදව්කළ සිංහල භික්‍ෂූන් වහන්සේලා අතරින් කීප නමකි. උන්වහන්සේලා මහියංගනයේත්, බදුල්ලේත්, මොනරාගලත් පාද යාත්‍රාවේ යෙදෙමින් ඉංග්‍රීසීන් පළවා හැරීමේ කටයුත්තෙහිලා සිංහලයන් මෙහෙය වූහ. ඉංග්‍රීසීන් කසාය වස්‌ත්‍රයෙන් මේ උගත් තෙරවරුන්ට තරම් වෙනත් කිසි කෙනෙකුට බියක්‌ නොදැක්‌වූහ. (ඌව වංශකථාව II, 364 පිටුව) යනුවෙන් හැඳින්වූයේ ඉහත කී තෙරවරුන්ය.

හාමාපොල රංකිරි

හාමාපොල දුරයා ඌවේ කැරළි නායකයෙකි. බිබිලේ සිට නිල්ගලට යන මාවතේ පිහිටි හාමාපොලගේ මව හාමාපොල රන්කිරි නමින් පසිඳුවූද, ඉතිහාසයේ යටපත්වූද, අභීත නායිකාවකි. ඉංග්‍රීසිහු ගම් ගිනි තබමින් පෙරට ආහ. සුද්දන් හාමාපොලට පැමිණි විට ගම්මු කැලෑ වැදුනහ. ඇය පැදුරක සැඟවී සිටියාය. ඇය සතුරන්ට අසුවිය. ඉංග්‍රීසින්ට එරෙහි වූ සතුරන් ගැන විමසන විට ඇය පැවසුවේ තමන් දන්නා බවත් කියන්නේ නැති බවත්ය.

”කිපුණු සෙන්පතියා ඇගේ කනක්‌ කැපීමට අණ කළේය. ගලන ලෙයින් සිරුර නැහැවෙන්නට විය. ඇගේ මුවෙන් පරුෂ වචන පිට වන්නට විය. ඇගේ දෙවන කණද කැපී ගියේය. සුද්දන් අමතා පරුෂ වචන කීවා විනා කැරලිකරුවන්ගේ නම් පිටවීමක්‌ ඇගෙන් සිදුවූයේ නැත. අවසානයේ නාසයද කැපිණ. ඈට සිහිය නැතිවිය. සිහිය ලද විගස නැවතත් සුද්සන්ට සාප කළා විනා කිසිඳු පිsළිතුරක්‌ නම් දැනගන්නට නොහැකි විය. ඇගේ වීරත්වය සුද්දන්ගේ මිලේච්ඡත්වයෙන් සුන් නොවීය. ඔවුහු ඇගේ ගෙළ කපා දැමූහ. (ඌව වංශ කථාව II 366 පිටුව)

ඩිංගිරි අප්පු හා බාලප්පු

බදුල්ල වීදිය ගුණේ, දඬුඅරාවේ විසූ ඩිංගිරි අප්පු හා බාලප්පු යන දෙදෙනා ගොවියන් දෙදෙනකු වුවද ඉංග්‍රීසින්ට එරෙහිව අවි පුහුණුව ලදහ. යුද්ධයට සම්බන්ධ නැති බවද ඇඟවූහ. සතුරන් තතු සොයමින් එනබව ආරංචි වූ අතර එකොළොස්‌ දෙනෙකුගෙන් යුක්‌ත ඉංග්‍රිසි හේවායන් බාලප්පුගෙන් බදුල්ලට යන පාර ඇසීය. හෙතෙම කෙටි පාරක්‌ යෑයි දුර්ග මාර්ගයක්‌ පෙන්වා අඹකොලේ කඳුර දක්‌වා එක්‌කරගෙන ගොස්‌ කන්දෙන් කඳුරට පැන ඉංග්‍රීසින්ට එම මග පෙන්වා කන්දක සිට එකොළොස්‌ දෙනා මැරුවේ උපායශීලීවයි.

අඹගොල්ලේරාළ

අඹගොල්ලේ රාළ වී අටුවක සැඟවී සිටින විට ඉංග්‍රීසීන් වටලා බූටෑවේ රටේ රාල මෙහි සිටිදැයි ඇසීය. ඒ ”අය ඉන්න තැනක්‌, ගිය තැනක්‌ මා දන්නවා. නමුත් මගෙන් ඒක දැනගන්න නම් හම්බවෙන්නේ නෑ. මගේ නෑයන් පාවාදීලා නිවට දොaහියෙක්‌ වෙන්න මට බෑ.”

කෝපයට පත් ඉංග්‍රීසීහු ප්‍රථමයෙන් ඔහුට තැලීය. ඒත් පිළිතුරක්‌ ලබා ගත නොහැකිවූ කල අසල බුළු ගසක දෙපයින් එල්ලා ගිනි හුළුවකින් සිරුර දවන්නට විය. එහෙත් කිසිදු පිළිතුරක්‌ දැනගත නොහැකි කළ අඹගොල්ලේ රාළගේ බෙල්ලට තොණ්‌ඩුව දැමූ සුද්දොa එම නිර්භීත සිංහලයා එල්ලා මරා දැමීය. (ඌව වංශ කථාව, දෙවන කාණ්‌ඩය, 365 පිටුව)

අලුත්ගෙදර සුද්දනා

අලුත්ගෙදර සුද්දනා ඌව උඩුකිඳ බෝඹුරුගම ගලහදෙර විසීය. ඔහු වීරවරයෙකි. එය පිහිටියේ වත්මන් ගලහගමය. සුද්දනා දුරයාට ඉංග්‍රීසි ආණ්‌ඩුවේ ඒජන්ත විසින් වෙල්දුරයා නමින් සන්නසක්‌ දුන් බව ඌව වංශකථාව කියයි. මොහු සිංහල හමුදාවට ඉංග්‍රිසි විරෝධීව ජාතිය ගලවා ගැනීමට තොරතුරු ලබාදුන් ජාතික වීරවරයෙකි.

මැක්‌ඩොනල්ඩ්

”මහබදුලු ගමරාළ, කිවුලේගෙදර මොහොට්‌ටාල, බූටෑවේ රටේරාළ ආදීහු ඉංග්‍රීසි විරෝධී සටන මෙහෙයවමින් වෙල්ලස්‌ස වලපනේ ප්‍රදේශවල බලය අල්ලාගෙන කටයුතු කරන්නට වූහ. එහෙයින් වහාම කැරැල්ලේ මූලස්‌ථානය වූ වෙල්ලස්‌සටම පහර දීමට පැමිණි බදුල්ලේ අණදෙන නිලධාරි මැක්‌ඩොනල්ඩ් කැළඹිලාකාරයන් උපන්ගෙහිදීම බියවද්දා අධෛර්යයට පත් කිරීමේ අදහසින් දරුණු ප්‍රතිපත්තියක්‌ අනුගමනය කරමින් සරුසාර වෙල්ලස්‌ස තැන්න වටලා එකී සෑම ගමකම ගෙවල් දොරවල් කෙත්වතු සියල්ලක්‌ පුලුස්‌සා කාබාසිනියා කර දමන්න විය. මේ දරුණු ක්‍රියාවලින් ගම්වැසියන් භ්‍රාන්තව වනගතව බලා සිටියදී කැරලිකාර තත්ත්වය මැඩ ප්‍රදේශ සන්සුන් වෙතැයි ඉංග්‍රීසි විරෝධය දසතින්ම නැග එමින් කැරැල්ල ලියලා ගියේය. නොවැම්බර් 01 දින බ්‍රවුන්රිග් ඌව වලපනේ, වෙල්ලස්‌ස, බින්තැන්න කැරලි පවතින ප්‍රදේශ හැටියට සලකා එපෙදෙස්‌වල යුද නීතිය පැනවීය. රාජ්‍යත්වය පවරාගත් දොරේ සාමි අල්ලා දෙතොත් රික්‌ස්‌ ඩොලර් 2000 ක ත්‍යාගයක්‌ද කිවුලේගෙදර මොහොට්‌ටාල හා බූටෑවේ රටේ රාළ වෙනුවෙන් රික්‌ස්‌ ඩොලර් 500 බැගින් දෙන බවද ප්‍රකාශ කරවීය. (සිංහල විශ්ව කෝෂය IV පිටුව 397 මාලනී පී. ගමගේ මහත්මි)

1818 දේශ විමුක්‌ති අරගලයේදී ඉංග්‍රීසින්ගේ පාර්ශ්වයේ සටන් මෙහෙය වූ මැක්‌ඩොනල්ඩ් නමැත්තා මේජර් විල්සන්ගේ මරණින් පසු ඌවේ ජනතාව මහත් පීඩනයට පත් කරමින් ඔවුන්ගේ නිවාස, දේපළ, වතුපිටි, කුඹුරු ආදී සියල්ලක්‌ම විනාශ කරමින් සාහසික ලෙස බිම්පාළු පිළිවෙතක්‌ අනුගමනය කළේය. එමෙන්ම ජීවිත රාශියක්‌ විනාශ කළ අයෙකි. එදා ඌවේ කැරැල්ල මෙහෙය වූ සිංහල කැරැලිකරුවන්ට අමානුෂික ලෙස වද දුන් මැක්‌ඩොනල්ඩ් ඌව පරණගම මූදනාව ප්‍රදේශයේ බලකොටුවක්‌ ඉදිකර එහි සිට සටන් මෙහෙයවීය. ගරාවැටෙමින් නටඹුන්ව ඇති මෙම කොටුව පිහිටි ස්‌ථානයේ වර්තමාන ඌවපරණගම මහ විදුහල ඉදිකර ඇත. එහි මිදුලේ ඇති අති විශාල සියඹලා ගස එවකට සිංහල කැරැලිකරුවන් එල්ලා මැරීමට යොදාගෙන ඇත.

”එදා කැරලිකරුවන් වධ බන්ධනයට ලක්‌ කිරීම සඳහාත් මරණීය දඬුවම් ලැබූ වැරදිකරුවන් එල්ලා මැරීම සඳහාත් මේ යෝධ සියඹලා ගස යොදාගෙන ඇත. එම සියඹලා ගස වසර 200 කට වඩා පැරණිය.

(දිණමිණ 2010 ජුනි මස 12 සෙනසුරාදා, 12 පිට එස්‌. එම්. ෆාරුක්‌)

සටනට සම්බන්ධ ඓතිහාසික ග්‍රාම නාම කීපයක්‌

1818 දේශවිමුක්‌ති අරගලයට ඌව පළාතේ බොහෝ ගම් සම්බන්ධ විය. ඒවා මෙහිදී දැක්‌වීම දුෂ්කර වුවත් ග්‍රාම නාම කීපයක්‌ පමණක්‌ සඳහන් කරමි. ඉංග්‍රීසි ආධිපත්‍යයට එරෙහිව වෙල්ලස්‌සේ ජනතාව තාවකාලික ආණ්‌ඩුවක්‌ බිහිකළ ප්‍රදේශයක්‌ විය. ”සිය බල ආණ්‌ඩුව” සියඹලාආණ්‌ඩුව නමින් ප්‍රචලිත වූයේ එලෙසිනි. ඌවේ ගම් දනව්වලට සම්බන්ධ නම් කීපයක්‌ ”කොඩිය” නමින් හැඳින්වේ. ”සතුරු සේනාවන් එන විට සිංහල සේනාවන්ට දැන ගැනීමට කොඩියක්‌ එසවූ බැවින් එවැනි තැන් ”කොඩිය” නමින් හැඳින්විණි. මධ්‍යම පළාතෙන් වෙන්වී හග්ගල සිට කපොල්ලෙන් ඌව පළාතට පැමිණෙත්ම ගවරම්මාන කන්ද පිහිටා ඇත. එම කන්ද මුදුනේද කොඩිය නමින් තැනක්‌ ඇත. ඌව පරණගම මල්වත්තේ ගමට යාබදව පිහිටි බැලුම්ගල කන්ද අඩි 450 ක්‌ උසය. මෙය ඊතල මගින් පණිවිඩ හුවමාරු කරගත් තැනක්‌ බව මහාචාර්ය සන්නස්‌ගල පඩිතුමා සඳහන් කරයි. කැප්පෙටිපොල සිට නුවරඑළිය පෙදෙසට යන විට පිහිටි බැලුම්ගල පිහිටි ගම්මානය ඉංග්‍රීසීන්ගේ සේනාව එනවිට තතු විමසූ ගම්මානයකි. ඇලි සහිත බිමින් බලාගෙන යන අදහස ඇති බලඇල්ල යන්න බල්ඇල්ල නමින් ප්‍රසිද්ධ විය. ඌවේ ගම්බිම් ඉංග්‍රීසීන් වැනසූ අතර එයින් එක්‌ ගමක්‌ පාළුගම නමින් පසිඳු විය.

”ආලා පාළු වුණ

පාළුගම නමින් බිහි වුණ”

යන ජනකවි දෙපදයෙන් පැහැදිළි වේ.

ඉංග්‍රීසි විරෝධි සටන් මෙහෙය වූ සටන් පිටිය ඇටම්පිටිය නමින් ප්‍රචත විය. ඌව යුද ගිනි දැලින් රත්වන ලෙසින් සටන් ඇවිලුණු අදහසින් හෝ යුද බලයෙන් රත් වන්නට අවි සැපයු අදහස නිසාදොa රත්කර + උව = රත්කරව්ව නමින් ප්‍රචලිත වූවා විය හැකියි. බණ්‌ඩාරවෙල බිඳුණුවැවද 1818 සටනේදී ඉංග්‍රීසීන් විසින් බිඳවා හරින ලද වැවකි.

”කම්මානංකඩ බදුල්ල - බණ්‌ඩාරවෙල පාරේ පිහිටා ඇත. බදුලු පුරවරය මුරකළ හේවා පිරිස සිටි තැනලු”

(ඌව වංශ කථාවII පිටු 134 මහාචාර්ය පී. බී. සන්නස්‌ගල මහතා)

බදුලු ප්‍රදේශයේ රිල්පොල ඌව සටනට සම්බන්ධ ගොඩේගෙදර අදිකාරම් සිටි තැනයි. ඔහු සමඟ 18 දෙනකු මුරුසියට ඉංග්‍රිසීන් විසින් පිටුවහල් කළ බව කියෑවේ. හපුතලේ හාල්අටුතැන්න සිංහල සේනාවලට ප්‍රයෝජනය ගැනීමට හාල් පිරවූ ගබඩා තිබූ තැනක්‌ ලෙසින් ජනප්‍රවාදයේ එයි. මේ අනුව ජාතික විමුක්‌ති අරගලයට සම්බන්ධ වූ සාධක රැසක්‌ ග්‍රාම නාමයන්ගෙන්ද ගොඩනැගේ.

විමර්ශනය

වෙල්ලස්‌සේ පැනනැගි පෙරළිය අමනාපයට කැරළි ගැසීමට තරම් කලකිරි සිටි මුළුරටේම ජනතාව විෂයෙහි වෙඩි බෙහෙත් පීප්පයකට විසිවුණු ගිනිකූරක්‌ මෙන් ක්‍රියා කළේ යයි එවක නමුදු ශල්‍ය වෛද්‍යව සිටි හෙන්රි මාෂල් ලංකාව හා එහි පුර වැසියන් ගැන තමා ලිවූ කෘතියෙහි සඳහන් කරය.s

1818 ක්‍රියාත්මක වූයේ කැරැල්ලක්‌ නොව සැබවින්ම දේශ විමුක්‌ති අරගලයකි. එය උතුරුමැද, මධ්‍යම සබරගමු පළාත්වලටද ව්‍යාප්තව පැවතිණි. මේ සඳහා ඌවේ සිටි ජාත්‍යාලයෙන් ඔදවැඩුණු සෙන්පතියෝ සිය ජාතිය වෙනුවෙන් වීරත්වයෙන් දිවි පිදූහ. එහෙත් එවකට පැවති යුද මානසිකත්වය හේතුකොට ගෙන එකල කුඩා දරුවන්ගේ සිත්තුළ ත්‍රාසය, භීතිය වැනි නිශේධාත්මක සිතුවිලි කි¹ බසින්නට ඇත. තරුණයන් සහ වැඩිහිටියන් ඝාතනය කිරීම නිසා සමාජය තුළ දැඩි ව්‍යාකූලතාවක්‌ ඇතිවිය. සමාජ හා ආර්ථික ව්‍යසනය නිසා රජ දරුවන් දවස පැවති ඌව පළාත අදවන විටද ප්‍රතිෂ්ඨාපනය වී නොමැති බව සඳහන් කරනුයේ දැඩි නිර්වේදයකිනි.

දේශ විමුක්‌ති සටනේ වීරවරයන් පිළිබඳව ”ඉහළ ඌවේ අප්‍රකට ජනකවි” නමැති කෘතියේ ජන කවි පෙළක මෙසේ දැක්‌වේ.

පර දෙසුන් ගෙ පාලනේ

එරෙහිවසවි ළමයිනේ

අසිපත මැද පෙරමුණේ

යුදගිනි දැල් දැල්වුනේ

බූටෑවේ රටේ රාළ

කිවුලෙගෙදර මොහොට්‌ටාල

බින්තැන්නේ වෙල් විදානේ

සටනකි පෙරමුණේ රාල

හැඩි දැඩි බව පෙන්නාලා

වීරවිකුම් හඬ පාලා

ඉංගිරිසි බලය බිඳු

ඌවේ රණ හඬ පාලා

මුප්පනෙ රාළද බුත්තල

කොහුකුඹුරේ රටේ රාල

පල්ලෙකිරුමෙ මොහොට්‌ටාල

නිදහස්‌ දිය හල්ලෙ රාල

ගමින් ගමට උවේ දනෝ

අසිපතකට ගෙල දුන්නෝ

සටන් තියපු කැප්පෙටිපොල

නිදහසටයි ගෙල දුන්නෝ

නුවරඑළියේ චන්දජෝති හිමි - 

දිවයින – 2011 සැප්තැම්බර් 14